Pravda

Materijal za ovu knjigu, u kojoj su zapisi mnogih autora, uredila je mag. Gordana Ilić Marković, viša lektorka na Institutu za slavistiku Univerziteta u Beču. Svi izabrani autori, čiji su radovi u knjizi, bili su direktno povezani sa Srbijom u Prvom Svetskom ratu. - U knjizi su sakupljeni literarni tekstovi, politički dokumenti i privatne zabeleške. Knjiga nema nijedan moj komentar, već sadrži građu na bazi koje će se napokon nemačko govorno područje upoznati sa Prvim Svetskom ratom u Srbiji - Ilić Markovićeva za Kurir. Velika većina tekstova u knjizi prvi put se objavljuje na nemačkom jeziku. Ilić Markovićeva pritom naglašava da su tekstove objavljene u „Velikom ratu“ pisali samo oni koji su učestvovali u ovom ratu, bilo kao ratnici, bilo da su boravili u okupiranoj Srbiji, bilo da su bili u zarobljeničkim logorima ili u egziilu, u koji su otišli nakon izuzetno napornog tromesečnog marša preko Albanije, do ostrva Krfa pa onda dalje. - Knjiga sadrži samo zapise ljudi koji su u to vreme živeli i doživeli Srbiju, nikakvo kasnije prepričavanje nedoživljenih događaja nema - kaže Ilić Marković. Katastrofa Prvog Svetskog rata je najpre i najvećoj meri zahvatila je Srbiju. „Veliki rat - Der Grosse Krieg“ otvara čitaocima nemačkog govornog područja potpuno nov pogled na ovu katastrofu. Reč dobija srpska strana. LJudi u Beogradu, Šapcu, Kragujevcu, u raznim mestima Šumadije, južne Srbije i svedočenja o tome kako su doživeli bitke, kako su o njima izveštavali svedoci koji sami nisu bili u oružanim snagama. Knjiga takođe podseća na nesumnjive zločine austro ugarskih okupatora u Mačvi i drugim delovima Srbije, loše životne uslove i izloženost srpskih vojnika i oficira teroru u logorima. - Logor Mauthauzen (Mauthausen) na zapadu Donje Austrije, nije bio zloglasan samo u Drugom svetskom ratu, mučilište i stratište najgore vrste. Naime, i u Prvom Svetskom ratu su tu patili srpski zarobljenici. Poseban paradoks je bio da su u austro-ugarskom zarobljeništvu odnosno internaciji bili mnogi Srbi, bečki đaci, poput poznatog srpskog arhitekte Jovana Ilkića ili svetski slavnog naučnika Milutina Milankovića - podseća Ilić Markovićeva. Čitaoci na nemačkom sada pred sobom imaju zapise o Prvom Svetskom ratu poznatih srpskih pisaca, kao što su Branislav Nušić, Miloš Crnjanski, Bora Stanković, Stanislav Vinaver, Momčilo Nastasijević, Isidora Sekulić, Rastko Petrović. Tu su i tekstovi slavnog reportažnog publiciste s austrijske strane, Egona Ervina Kiša, zatim bečkog žestokog esejiste Karla Krausa, pa Arčibalda Rajsa bečkog publiciste Aleksandra Rode Rode i mnogih drugih. U „Velikom ratu“ u Srbiji je boravio i DŽon Rid (John Reed), koji se kasnije prolavio svojim opisom Oktobarske revolucije u Rusiji. Tu su i pisma koja je tajno prepisao cenzor za poštu na srpskom jeziku u Beču tokom Prvog Svetskog rata, izvesni dr Pandurović. Iako ima ime prikladno za ovu funkciju, Pandurović nije hteo da sva cenzurom zadržana pisma budu uništena, već je sačuvao najintreresantnija. Izvor: Kurir