Zašto države nastale posle raspada SFRJ ne odgovaraju na zahteve naše crkve. Patrijaršija: Svi su uglavnom "slepi i gluvi" na naše molbe i zahteve.
Srpskoj pravoslavnoj crkvi u državama bivše Jugoslavije vraćeno je samo zrno od višemilionske imovine koja joj je oduzeta posle Drugog svetskog rata. Na spisku dobara koje od Vardara pa do Triglava potražuju eparhije SPC je više desetina rezidencijalnih i stambenih objekata, zemljišta na najvrednijim lokacijama, kao i stotine hektara šuma i njiva. Proces obeštećenja Crkve u regionu, dve decenije od raspada SFRJ, odvija se sporo i uglavnom na štetu SPC. U Patrijaršiji kažu da su bivše jugo-republike uglavnom “slepe i gluve” za molbe i zahteve SPC, iako je restitucija oduzete imovine i jedna od tekovina EU. - Gotovo sve države planski odugovlače i opstruišu proces vraćanja imovine. To je dovelo do toga da se veliki deo dobara okrnji, ošteti ili završi u privatnim rukama. Na crkvenom zemljištu poslednjih godina niču državni objekti, sportske hale, stambeni blokovi, putevi... Sve to otežava i dodatno komplikuje proceduru vraćanja ovih dobara - objašnjavaju u sedištu SPC. Makar na papiru, u restituciji su najdalje odmakle Srbija i Hrvatska, mada je i dalje vraćen samo manji deo imovine. Restitucija je od starih vlasnika u Crnoj Gori i BiH još uvek nalik - na lepi san. SPC nikada nije napravila jedinstvenu procenu oduzetih dobara, a bitku za svojinu odvojeno vode eparhije na koje se imovina vodila pre oduzimanja. Država je eparhijama u Srbiji vratila oko polovine ukupnog zemljišta sa spiska potraživanja, ali Crkva još čeka na 400 objekata, od čega je oko 60 u Beogradu. Na listi zahteva još uvek su velike površine oranica i šuma, kao i više stotina stanova i lokala. Nedavnim rešenjem Agencije za restituciju, kojim je manastiru Studenica vraćena svojina na gotovo 1.000 hektara i Karađorđev konak, okončan je postupak restitucije za jedan od najznačajnijih srpskih manastira. Hrvatska, iako članica EU, još nije izmirila svoja dugovanja prema Srpskoj crkvi. - Imamo vlasničke listove na hotel “Banija” u Petrinji, Đački dom i Higijenski zavod u Karlovcu, Muzičku školu “Josif Runjanin” u Vinkovcima, Srpski dom u Vukovaru, ali i više objekata u Dalju, Daruvaru, Šibeniku i drugim gradovima - nabraja zagrebački paroh Aleksandar Obradović. - U samom centru Zagreba potražujemo četiri stambeno-poslovne zgrade sa oko 40 stanova. Za razliku od Hrvatske, gde zakon o restituciji postoji makar na papiru, Crna Gora ove propise čak ni nema. A crkveno je bilo i zemljište na kome se danas nalazi stadion Budućnosti i groblje “Čepurci” u Podgorici, ali i NJegoševa Biljarda na Cetinju. Najviše poseda oduzeto je manastiru Ostrog. U Mitropoliji crnogorsko-primorskoj kažu da je veliki deo imovine oduzet na silu i bez ikakvog papira, što otežava potraživanje. Vraćanje oduzete imovine ništa bolje se ne odvija ni u Bosni i Hercegovini. Zakon o restituciji sa one strane Drine ne postoji, pa gotovo da ne postoji šansa da SPC ponovo gazduje svojim dobrima. - Najveći nam je problem što već godinama ne možemo da vratimo vlasništvo nad zgradom Bogoslovije u Sarajevu - kaže đakon Mitar Tanasić iz Sarajeva. - Potražujemo i oko 60 stanova, koji su, u međuvremenu, otkupljeni i čiji korisnici danas imaju svojinu nad njima. Na spisku potraživanja Mitropolije dabrobosanske je i izuzetno vredno zemljište na Miljacki. Na Koševu su na crkvenom zemljištu izgrađeni sportski objekti i vijadukt, a i gradsko groblje je na prostoru na koji tapiju ima SPC. Hrvatska poslednjih godina postepeno vraća oduzetu imovinu. SPC su posle puno birokratskih muka vraćena dobra uglavnom manje vrednosti. SPC u ovoj zemlji ima tapije na 700 hektara zemlje, najviše u Eparhiji osječko-poljskoj i baranjskoj, 2.300 hektara šuma, u eparhijama gornjokarlovačkoj i slavonskoj, 17 zgrada, 27 parohijskih domova i crkvišta... Najmanje problema sa restitucijom bilo je u Sloveniji, gde su Srpskoj crkvi oduzete svega dve parcele u Celju i Mariboru, od čega joj je vraćena samo jedna.
Udari na crkvenu imovinu
Crkvena imovina u novoj Jugoslaviji razvučena je tokom agrarne reforme iz 1945. godine. SPC ostala je tada bez 70.000 hektara plodne zemlje i šuma. Crkve su po tom zakonu zadržale samo po deset hektara, a crkve i manastiri od izuzetne istorijske važnosti tri puta više. Novi udar usledio je 1958, kada je donet Zakon o nacionalizaciji. Verske zajednice ostale su tada bez 1.181 zgrade, mahom konaka, stanova i lokala. Najveći deo ove imovine danas je u privatnim rukama, u koje je dospeo simboličnim otkupom ili dodeljivanjem od strane države.
Pročitajte još:
Izvor: Novosti
