Pravda

Prošle nedelje američki bombarder B-52 približio se na samo dve nautičke milje atolu iz arhipelaga Spratli u Južnom kineskom moru, koje NR Kina smatra svojom teritorijom, izazvavši oštar protest vlade u Pekingu, koja je upozorila na nepotrebno podizanje tenzija u tom moru. Američke vlasti su izdale saopštenje po kojem je, sa kineske tačke gledišta provokativan, prelet okarakterisan kao greška prouzrokovana lošim vremenom, ali uprkos tome, u Aziji ovih dana provejava zabrinutost da bi dalji rad na izgradnji veštačkih ostrva koji Peking sprovodi kako bi ostvario kontrolu na velikim prostranstvom Južnog kineskog mora i aktivnosti vojnih snaga Sjedinjenih Država, koje ne priznaju kineski suverenitet nad tim morem i nastavljaju da u njega šalju vojne avione i brodove, mogli da dovedu do oružanog sukoba. Najmnogoljudnija država planete polaže pravo na najveći deo akvatorije Južnog kineskog mora kroz koje se svake godine transportuje roba vredna oko pet biliona (5.000 milijardi) dolara i spori se sa Tajvanom, Vijetnamom, Filipinima, Malezijom i Brunejima oko suvereniteta nad Paraselskim i Spratli ostrvima koja su raštrkana u tom moru. Ostvarenje fizičke kontrole nad morskim putevima kojima se kreću roba za izvoz, zatim nafta i gas i drugi uvozni artikli za gigante svetske ekonomije kao što su Kina, Japan, Južna Koreja i Tajvan, omogućilo bi Pekingu da ojača sopstvenu bezbednost i dalo mu moć da, ako to želi, uvede embargo svojim regionalnim rivalima. Kineskoj doktrini jačanja mornarice i izlaska u Tihi okean, kojom ona pokušava da svoju ekonomsku moć pretoči u politički i vojni uticaj u zapadnom Pacifiku, SAD kontriraju sopstvenom strategijom suzbijanja moći Kine kroz njeno opkoljavanje, što se ostvaruje jačanjem ekonomskih i vojnih veza sa zemljama istočne i jugoistočne Azije, kao što su Južna Koreja, Japan, Tajvan i Filipini. U strateškoj operaciji okruživanja Kine i ograničavanja rasta njene moći, SAD imaju i podršku Australije i Indije, koja je u septembru objavila kupovinu američkih vojnih helikoptera vrednu tri milijarde dolara i koja je u 2014. godini među najvećim kupcima američkog oružja u svetu zauzela drugo mesto. Sjedinjene Američke Države, sopstvenim snagama i u saradnji sa saveznicima, nastoje da širenje političkog uticaja i teritorijalnih pretenzija Kine na mora na obodu Pacifika suzbiju utvrđivanjem svoje sfere uticaja duž tzv. "linije prvih ostrva", koja se proteže od Japana na severu do Filipina na jugu. Tako Japan, dugogodišnji američki saveznik, sada radi na jačanju odbrane svojih južnih ostrva, koja se nalaze u Istočnom kineskom moru, blizu Tajvana, i oko kojih je poslednjih nekoliko godina drastično porasla aktivnost kineske armije i obalske straže. Mada japansko ostrvo Okinava, najveće u lancu arhipelaga Rjukju, već decenijama služi kao "kopneni nosač aviona" i najsnažnije američko uporište u istočnoj Aziji, manja ostrva u sastavu te dalekoistočne zemlje rasejana po Istočnom kineskom moru između Okinave i Tajvana, do sada nisu bila vojno utvrđena. Japanska vlada, međutim, sada pregovara sa lokalnim vlastima Išigakiđime i više drugih manjih ostrva o uslovima za stacioniranje radarskih stanica, protivvazdušne odbrane i obalske artiljerije. Japan prebacuje ljudstvo, vojne avione i protivbrodske rakete sa severnog ostrva Hokaido, gde se u vreme Hladnog rata služili kao sredstvo za odvraćanje Sovjetskog Saveza od moguće invazije, na krajnji jug, gde sada funkcionišu kao brana prema onome što se u Tokiju doživljava kao kineski ekspanzionizam i pokušaj da se izmeni situacija na terenu kada je u pitanju maleni arhipelag Senkaku (kineski Dijaoju) oko kojeg se dve zemlje spore. Japanske oružane snage naručile su osam novih savremenih podmornica klase "sorju" od domaćih proizvođača "Micubiši" i "Kavasaki", kao i američke borbene avione F-35. One su ove godine, kao odgovor na uključenje prvog nosača aviona u sastav kineske mornarice, u operativnu upotrebu uvele jedan i u more porinule još jedan nosač helikoptera klase "izumo", koji svojim kapacitetom mogu da odigraju ulogu manjeg nosača aviona. Japan u Istočnom kineskom moru, u dužini od oko 1.400 kilometara, poseduje oko 200 ostrva, tako da se nalazi u poziciji da, uz dovoljno ulaganja, može da efikasno nadzire kretanje kineskih borodova, letelica i podmornica koje izlaze u Tihi okean. To se uklapa u širu strategiju SAD, koje, duž linije koja se proteže od Japana na severu, preko Tajvana do Filipina na jugu, nastoje da osujete projekciju kineske vojne moći na morska prostranstva, sa krajnjim ciljem da zadrže ta tri politička subjekta i druga ostrva u Tihom okeanu u svojoj sferi uticaja. Poslednjih petnaest godina Kina kontinuirano povećava potrošnju za vojne potrebe, razvijajući i uvodeći nove borbene sisteme. Kinezi jačaju svoje snage stelt lovcima, sve masovnije proizvode bespilotne letelice, konstruišu sopstveni nosač aviona i uvode u naoružanje protivbrodske rakete velikog dometa za koje se veruje da su namenjene za neutralizaciju prednosti koje Sjedinjene Države imaju u mornaričkim efektivima. Međutim, ni Tajvan ne sedi skrštenih ruku, a i siromašnije zemlje na obodu Južnog kineskog mora, kao što su Vijetnam i Filipini, takođe počinju modernizaciju svojih oružanih snaga u pokušaju da se odupru izazovu koji za njih predstavlja fizički upliv kineskih oružanih snaga u vode blizu njihovih obala. Mediji u istočnoj Aziji ovih dana pišu da su SAD i Tajvan upravo postigli sporazum o isporuci američkog oružja i opreme vrednih 1,9 milijardi dolara. Taj paket uključuje dve fregate i opremu za komandne i izviđačke centre. Kinezi poslednjih godina intenziviraju izgradnju veštačkih ostrva sa poletno-sletnim stazama, pristaništima i radarskim stanicama u Južnom kineskom moru, od kojih se neke nalaze na svega par stotina kilometara od obala Filipina, u prostoru koji ta zemlja smatra svojom ekskluzivnom ekonomskom zonom (EEZ). Za obalske zemlje ta kineska uporišta predstavljaju bezbednosni izazov, jer će se zahvaljujući njima kineske mornaričke i vazduhoplovne jedinice primaći njihovoj teritoriji, ali i veliku ekonomsku brigu, jer će omogućiti Pekingu da od njih preuzme eksploataciju velikih prirodnih resursa kao što su riba i podvodna nalazišta nafte i gasa. U pokušaju da se odupre kineskoj ekspanziji, Vijetnam, koji je tokom sedamdesetih i osamdesetih godina imao nekoliko oružanih sukoba sa Kinom, nedavno je kupio šest ruskih podmornica klase "kilo", koje pored torpeda nose i krstareće rakete. Hanoj je od Moskve u prošlosti pazario i protivvazdušni sistem S-300 i za dalje planira kupovinu ruskih lovaca-bombardera, te pregovara sa više zemalja, uključujući tu i SAD, o nabavci bespilotnih letelica i izviđačkih aviona. Vijetnam već desetak godina jača i političke i ekonomske odnose sa Sjedinjenim Državama, a u razgovorima dve strane jedna od tema je i moguće stacioniranje američkih snaga u mornaričkoj bazi u Danangu u centralnom Vijetnamu. Rad na jačanju vijetnamske armije i obalske straže ubrzao je prošlogodišnji incident u kojem je, uz podršku kineskih patrolnih čamaca, u vode koje Vijetnam smatra svojom ekskluzivnom ekonomskom zonom na tri meseca bila postavljena kineska naftna platforma. Sa zakašnjenjem i Filipini su počeli relativno skroman proces modernizacije svoje armije. Jedna od najsiromašnijih zemalja jugoistočne Azije, koja uglavnom živi od novca koji šalju njeni gastarbajteri i od turizma, Filipini su prošlog meseca dobili prva dva od 12 lakih borbenih aviona južnokorejske proizvodnje FA-50, koje će ukupno platiti 420 miliona dolara. Prema pisanju lokalne štampe, filipinsko vazduhoplovstvo nije kupilo nijedan borbeni avion od 2005, kada su iz upotrebe povučeni stari američki aparati F-5. Filipinska obalska straža nedavno je kupila deset savremenih patrolnih čamaca japanske proizvodnje, koji se sada uvode u sastav njenih snaga, čime je više nego udvostručila svoje sposobnosti s obzirom na to da je, do te kupovine, posedovala deset a koristila samo sedam plovila te vrste. Patrolni čamci su nabavljeni zahvaljujući japanskom kreditu od 184 miliona dolara, a japanska vlada će kreditirati i unapređenje komunikacione opreme štaba filipinske obalske straže. Velika američka baza u zalivu Subik, 130 kilometara severozapadno od prestonice Manile, koja je po završetku Hladnog rata bila zatvorena, sada ponovo prima američke brodove, a uskoro će u njoj ponovo početi trajno stacioniranje američkih snaga. Manila, koja se oseća ugroženom zbog aktivnosti kineske mornarice u blizini njene obale, sada planira i nabavke borbenih helikoptera, transportnih i izviđačkih aviona U zapadnom Pacifiku se tako usložnjava geopolitički mozaik i intenzivira trka u naoružavanju prouzrokovana strateškim gambitom koji igraju stara, potvrđena globalna sila i nova, globalna sila u nastajanju. Vojnopolitičke podele nalik blokovskim, trka u naoružanju, nadmudrivanje mornaričkih i vazduhoplovnih snaga na terenu – sve su to elementi koji podsećaju na Hladni rat, za sada ograničen na Tihi okean, u kojem mesto nekadašnjeg Sovjetskog Saveza sada zauzima Kina. Ostaje nada da će, zahvaljujući činjenici da je Kina najveći trgovački partner gotovo svih zemalja učesnica u tom pacifičkom vojnopolitičkom gambitu, odnosno činjenici da sve strane mogu mnogo da izgube u slučaju eventualnog sukoba, sve ostati na jakim rečima i pokojem izolovanom incidentu. Većina vojnopolitičkih komentatora u Aziji smatra da, u mirnodopskim uslovima, izlazak kineske mornarice, koja sada nastoji da izgradi što više nosača aviona, dublje u Tihi okean i projektovanje vojne i političke moći Kine daleko od njenih obala, mogu biti samo usporene ali ne i zaustavljene delovanjem SAD i njenih saveznika, te da će buduće generacije živeti u bipolarnom svetu.