Pravda

Uz ranije zalaganje premijera Orbana za „Južni tok”, uz nedavnu posetu Vladimira Putina Budimpešti, uz stalno naglašavanje da su mađarski državni i nacionalni interesi na prvom mestu i kada je u pitanju neslaganje s nekim stavovima većine u EU, najnovija izjava mađarskog premijera nesumnjivo će izazvati njegove kritičare i u Vašingtonu i u Briselu. No, i SAD i Nemačka kao da zaboravljaju neke stvari – zaboravljaju mađarsku ulogu u rušenju gvozdene zavese u Evropi. Naime,svima su nam u sećanju slike brodograđevinskog električara Leha Valense, radničkog junaka koji je, uz pomoć CIA, razbio mit o radničkoj državi u Poljskoj. Sećamo se i Aleksandra Dubčeka kako mu razdragana masa kliče na Vaclavskim namjestima u Pragu posle povratka iz dugog političkog egzila. Sećamo se i Nemaca na vrhu Berlinskog zida u noći 9. novembra 1989. kad je počelo njegovo rušenje. Ali se slabo sećamo, odnosno Nemci kao da se ne sećaju, trenutka kada je počelo uklanjanje bodljikave žice na granici između Austrije i Mađarske, 27. juna 1989, kada su mađarski ministar spoljnih poslova Đula Horn i njegov austrijski kolega Alojz Mok svojeručno presekli bodljikavu žicu. Za Mađare, koji su i pre toga mogli slobodno da putuju u Austriju, to je bio više simboličan događaj, ali za Istočne Nemce, koji su mogli da putuju u Mađarsku, ali ne i dalje, to je bio signal da u stampedu počnu da beže iz Nemačke Demokratske Republike. Mađari su odjednom morali da donesu odluku hoće li i dalje da hapse one Istočne Nemce koji iz Mađarske pokušavaju da idu dalje, ili će kapije na granicama da ostave otvorene. Vlada u Budimpešti je 10. septembra 1989. objavila da će otvoriti granicu i dozvoliti Istočnim Nemcima da beže. Ako je pad Berlinskog zida bio završni čin gvozdene zavese i istočnonemačkog komunizma, odluka Mađarske predstavljala je prekretnicu koja je to omogućila.Neminovno je, naravno, uz svu pomoć naivnog Gorbačova, usledilo ponovno ujedinjenje Nemačke. No, čak ni za mađarske komuniste, koji su tada predvodili najliberalnije komuniste u regionu, to nije bio lak potez.Sporazum između Mađarske i DR Nemačke, potpisan s rokom trajanja od 20 godina, obavezivao je dve zemlje da građane druge države sprečavaju da beže na Zapad. Ipak, oko 65.000 Istočnih Nemaca, koliko ih se našlo u Mađarskoj s namerom da nastave dalje ka Austriji, vlastima u Budimpešti nije ostavljalo mnogo prostora za politički manevar. Mađari su odbacili sporazum sa DR Nemačkom i to im je bio početni korak, kojim su hteli da dokažu Zapadu da ih prihvati. Proba je uspela i Mađari su prošli, i to nije nikakav sticaj istorijskih okolnosti. Od krvavog mađarskog ustanka 1956. zemlja je izbegavala dramatične konfrontacije koje su razdirale njene susede. Nekad poznat kao „budimpeštanski krvnik”, lider partije Janoš Kadar revidirao je stari staljinistički aksiom i još 1961. objavio: „Ko god nije protiv nas, taj je za nas”. Uzgred, ispada da je Bušov aksiom „Ko nije s nama, taj je protiv nas” staljinistička formula. Koristeći povoljniju političku klimu, mađarski disidenti su prvi u istočnoj Evropi potpuno otvoreno tražili multipartijski sistem i Evropu „posle Jalte”, dok je većina poljskih i čeških disidenata jošprikrivala svoje stvarne namere. Mađarski komunisti povlačili su se pred ovim pritiscima i zahtevima, pokušavajući da spasu sopstvenu kožu. Mihail Gorbačov je svima u Istočnom bloku stavio do znanja da ne namerava da bilo gde ušeta s tenkovima, a Poljska je prva pokazala da su višestranački izbori neizbežni. I mađarski komunisti pristali su na izbore, računajući da će građani ceniti to što su potpuno otvorili granice. Nije im pomoglo. Već u prvom krugu izgubili su izbore, ali će se vratiti na vlast 1994, ovog puta kao socijaldemokrate. Izgubili su ponovno i 1998, no prošli su daleko bolje od istočnonemačkih komunističkih lidera, da ne pominjem rumunski par Čaušesku. Bivši nemački lideri pamte ulogu Mađarske 1989. godine. Helmut Kol i Gerhard Šreder, kao i austrijski kancelar Viktor Klima, javno su u nekoliko navrata zahvaljivali Budimpešti na akcijama koje su 1989. potresle svet. I kada danas Mađarska Viktora Orbana insistira na svojim državnim i nacionalnim interesima u okviru EU, Mađarska verovatno, između ostalog, traži i priznanje stare slave i zakasnele aplauze za sve ono što je učinila 1989. smatrajući da na to ima i potpuno pravo. Odnosno, Mađari smatraju da Zapadu ništa ne duguju.

Pročitajte još:Doktrina ministra GašićaLAZANSKI: Holivud na BalkanuLAZANSKI: Govor hladnog rata

Izvor: Politika