Pravda

Međunarodna situacija i politički odnosi početkom četvrte decenije prošlog veka u Evropi su komplikovani i iz dana u dan bivali sve složeniji. Pobedom fašizma u Italiji, a naročito dominacijom nacista u Nemačkoj, potpuno se promenila politička slika nastala posle pobede saveznika u Velikom ratu. Interesi Nemačke i Italije su se sukobljavali u centralnoj i jugoistočnoj Evropi. Hitleru nije mnogo trebalo da shvati šta taj deo, i politički i ekonomski, znači za njegovu probuđenu zemlju. U namerama da promene postojeći poredak u Evropi, Nemačka i Italija imale su slične ciljeve, ali u tom trenutku sa svim suprotnih strana. Kamen spoticanja bila je Austrija. Musolinijev falanga je na sve načine pokušavala da uvuče Beč u svoju sferu uticaja, i da, uz pomoć Mađarske, stvori katoličku federaciju u Podunavlju. Ove namere Italija je tih godina pokušavala da ostvari diplomatskim putem. Austrijski severni komšija, međutim, tu nameru je planirano ostvario mnogo suptilnije. Polako ali sigurno, Nemci su Beč dovodili u sve veću ekonomsku zavisnost. Nemačka je posle primene takozvanog Dozovog finansijskog plana, pomoću međunarodih zajmova, pre svega američkog kapitala, oporavila svoju ekonomski iscrpljenu privredu i obnovila proizvodnju. U to vreme prestaje i izolacionistička politika prema Nemcima, primljeni su u Društvo naroda, dobijaju čak i mesto u Savetu društva. Na Nemačku se više nije gledalo kao na pobeđenu i obespravljenu državu. Na Starom kontinentu, ponovo, i ovog puta iz potaje, počinju da se čuju prvi zvuci ratnih doboša. Ostali veliki evropski moćnici (Francuska,Engleska i Italija) su nastojale da putem raznoraznih paktova, sa Nemačkom, spreče izbijanje novog rata. Međutim to su o manje-više bile formalne deklaracije bez čvrstih obaveza i garancija potpisnika. Ideja o nastanku evropske države javlja se u jesen 1930. godine. Pojavljuje se Brijanov memorandum koji je nudio novi poredak. Taj poredak je podrazumevao federalno ujedinjenje Evrope, uz garancije državama da se postojeće granice, neće menjati. Međutim, ovom dokumentu se brže gubi trag nego što se pojavio. U praktičnom političkom životu postojeće razlike između planova i teritorijanih ambicija Nemačka i Italija samo su se produbljivale. Engleska je sve to posmatrala sa strane, i po običaju, sa lukavim i dvosmislenim signalima, "kibicovala" kakve joj promene u Evropi odgovaraju. Nacionalistički puč u Austriji 1934. godine i ubistvo federalnog kancelara Dolfusa u Beču, bio je prvi Hitlerov korak ka ostvarivanju osnovnog cilja pripajanja južnog komšije.Naravno to sve će dovesti do prekida gotovo svih odnosa između Berlina i Rima. Ove nemačke aktivnosti članice Male Antante Jugoslavija, Čehoslovačka i Rumunija, počele su da se doživljvaju sa malo više simpatija. Istina, ne sa istim intenzitetom. Čehoslovačka se suprotstavljala svim nacističkim pretenzijama prema Austriji. Rumunija je pokazivala slab ili nikakav interes, dok se Jugoslavija suštinski nije postavljala neprijateljski, jer joj je odgovaralo jačanje nemačkog uticaja u Beču na račun Italije, koja nije krila da ima pretenzije na novostvorenu državu Južnih Slovena. Odgovor, ali i Maloj Antanti, ubrzo stiže iz Rima. Pod velikim i otvorenim pokroviteljstvom Musolinija, Oto I Habzburški proglašava se kraljem Hrvatske, Slovenije, Dalmacije i nadvojvodom austrijskim, štajerskim, koruškim i kranjskim, i najavljuje povratak na presto u Beč. Tih dana, u mnogim evropskim listovima mogla se videti karta "Nove Evrope". Ova karta će se pojaviti i na stranicama beogradske "Politike". Na njoj nema Jugoslavije. Samo Srbija u granicama pre balkanskih ratova. Austrougarska bi obuhvatala Sloveniju, delove Hrvatske i sve severno od Save i Dunava; Makedonija bi bila ustupljena Bugarskoj. Sav prostor južno od Save i Dunava, osim Srbije, označen je kao italijanski protektorat. Ni u Berlinu ne zaostaju za "razigranim" idejama Rima. Razrađuje se tajni plan za anšlus Austrije. Protivljenje zapadnih sila i zemalja Male Antante za Hitlera nije bila prevelika prepreka. U tom opštem zamešateljstvu Francuska je nastojala da ojača svoje veze sa Malom Antantom. Za Pariz je, takođe je bilo važno da odnosi između Francuske i Italije budu što bolji. A to je podrazumevalo pojačanu diplomatsku aktivnost, da se smire sve tenzije na relaciji Rim - Beograd. Francuski ministar spoljnih poslova Luj Bartu kreće u intenzivnu mirovnu misiju i posećuje Prag, Bukurešt i Beograd. Sledeća stanica je Rim. Hitler odmah reguje optužuje Francusku i njenog ministra Bartua da hoće, zajedno sa svojim saveznicima da "okruže Nemačku kao što su to sile Antante učinile 1914". Političke prilike u Evrpi su sve složenije. Revizije granica, pre svih, članica Male Antante, postaju sve češće tema razgovora velikih sila. Ni u Beogradu, za to vreme ne sede skrštenih ruku. Kralj Aleksandar odmah reaguje i saziva vanredni sastanak ministara, članica Male Antante, koji je održan 18-19. decembra u Beogradu. "Najvažnija odluka doneta na tom sastanku bila je da će ubuduće Mala Antanta nastupati kao jedinstvena politička zajednica, bez koje se više ne može rešavati ni jedno pitanje u srednjoj Evropi. Odluka da se samostalno politički deluje obrazložena je činjenicom, da su se tri države umorile od toga da budu igračke u rukama velikih suseda i da im je dosta tuđih planova o njihovoj budućoj ulozi". Pakt o novoj organizaciji Male Antante, čiji su inicijatori bili kralj Jugoslavije, kralj Rumunije i predsednik Republike Čehoslovačke, potpisali su njihovi opunomoćenici, ministri Jevtić, Titulesku i Beneš na konferenciji u Ženevi, održanoj 14-16. februara 1933. godine. Tri države - ističe se u uvodnom delu ovog dokumenta - obrazuju "jednu višu međunarodnu zajednicu, kojoj mogu pristupiti i druge države, pod uslovom koji se ima ugovoriti u svakom posebnom slučaju". U ovu zajednicu ugrađeno je nešto što do tada nije postojalo ni u jednom bilateralnom ili regionalnom savezu. Kao upravni organ zajedničke politike država Antante ustanovljen je Stalni savet, sastavljen od ministara inostranih poslova, koji odluke donosi konsenzusom. Savet je imao obavezu da se sastaje najmanje tri puta godišnje, u prestonici svake države čiji ministar te godine predsedavao ovim telom.

Pročitajte još:Jovanović: Putin će poslušati Nikolića – Rusija će staviti veto!NA IVICI TUČE: Lazanski i Dragišić se posvađali u emisiji! (VIDEO)

Stalni ministarski savet predstavljao je članice kao celinu pred trećim državama ili međunarodnim organizacijama. Najvažniji član ovog sporazuma je bio taj što je ograničavao slobodu država članica pri zaključivanju političkih ili privrednih ugovora s trećim državama. Za svaki politički ugovor država Male Antante, za svaki jednostran akt kojim se menja do tadašnja politička situacija jedne od država Antante, s pogledom na treću državu, kao i za svaki privredni sporazum koji povlači važne političke posledice, bio je potreban jednoglasni pristanak Stalnog saveta. Mala Antanta počela se smatrati jednom od međunarodnih činilaca. Svojim dotadašnjim trajanjem (punih deset godina izdržala je probu vremena) i unutrašnjom kohezijom, nešto novo na evropskom prostoru - nijedan savez ili blok država u Evropi nije se održao toliko dugo. Šta je značio u tom trenutku ovaj savez najbolje ilustruju statistički podaci koji su objavljeni u beogradskom "Vremenu" 21. februara 1933. godine, pod naslovom "Nova velika sila". Jugoslavija u međunarodnim odnosima počinje da zauzima značajnije mesto mnogo ranije od uspostavljanja ovog saveza. Lični uticaj kralja Aleksandra je bio vrlo značajan. Još sredinom dvadesetih godina on je nastupio sa geslom: Balakan - balkanskim narodima". Prva prepreka u realizaciji ove njegove ideje je bila Bugrska, koja uz države koje su bile poražene u Prvom svetskom ratu, Austriju i Mađarsku, ohrabrene i Musolinijevom i Hitlerovom politikom, tražile su reviziju ugovora iz Versaja, jer su izgubile velike prostore. Na neki način to je tražila i Italija, koja je bila među pobedničkim državama, pošto je bila nezadovoljna što nije dobila Dalmaciju i ostrva. Obrazac za Brisel Mala Antanta, vojni savez Čehoslovačke, Rumunije i Jugoslavije, na konferenciji u Ženevi, održanoj 14-16. februara 1933. godine, prerastao je organizaciono u "višu međunarodnu zajednicu", sa pravnim elementima koji do tada nisu postojalo ni u jednom bilateralnom ili regionalnom savezu. O pravnom karakteru ove zajednice diplomati i teoretičari državnog prava imali su podeljena mišljenja: od federacije, konfederacije, odnosno saveza država, do unije. Jedni su je upoređivali s britanskim Komonveltom, a vidoviti pojedinci su je predstavljali kao savršen obrazac buduće Evropske unije. Izvor: Večernje Novosti (Ivan Miladinović)