Pravda

Piše: Igor Marković Hrvatska je saznala da ne stoji najbolje u arbitraži oko kontrole Piranskog zaliva i da će najverovatnije izgubiti spor. Hrvatska obaveštajna služba je potom u medijima (zagrebački Večernji list i beogradski Kurir) objavila prisluškivani razgovor između slovenačkog sudije pri arbitraži i predstavnice slovenačkog ministarstva spoljnih poslova. Iako sadržaj razgovora zapravo nije sporan, hrvatski mediji i političari su odreda razgovor predstavili kao „skandal“ i „dokaz“ da su Slovenci podmitili arbitražne sudije, mada se takav zaključak iz samog razgovora ne može izvući. Prisluškivani razgovor je tako postao alibi Hrvatskoj da izađe iz arbitraže i ne prizna eventualne odluke, što je Hrvatska 27. jula i učinila, nakon konsultacije premijera Milanovića sa opozicionim liderima. Iz afera oko Piranskog zaliva mogu se izvući najmanje tri zaključka – Hrvatska aktivno koristi obaveštajne službe u ovakvim, naizgled „marginalnim“ pravnim sporovima; Postoji potpuna sprega medijskih i političkih elita na svim važnijim nacionalnim pitanjima u Hrvatskoj; Sve političke partije u Hrvatskoj - i vlast i opozicija - potpuno su jedinstveni kada je reč o ovakvim pitanjima. Zaključci su važni jer ovo nije jedini međudržavni teritorijalni spor koji ima Hrvatska. Zapravo, Hrvatska ima teritorijalne pretenzije prema svim svojim susedima iz bivše SFRJ – Sloveniji, Srbiji, Bosni i Hercegovini i Crnoj Gori.

Apsurdne pretenzije Hrvatske na bačku obalu Dunava

U slučaju Srbije, Hrvatska ima pretenzije na bačku obalu Dunava, odnosno na oko 11.000 hektara teritorije (110 kvadratnih kilometara), uglavnom rečnih ostrva koje pripadaju opštinama Sombor, Apatin i Bačka Palanka, uz tragikomičnu „argumentaciju“ da su pre 150 godina te teritorije bile na desnoj obali Dunava (u Baranji i Sremu). Hrvatske vlasti su već najavile da će zahtevati arbitražu ili direktne ustupke Srbije kao uslov za omogućavanje daljeg procesa "evrointegracija" Srbije. Naime, 1882. Austrougarska je na nekoliko mesta ispravila tok Dunava kako bi olakšala plovidbu rekom i učinila je efikasnijom. Iako su se katastarski još neko vreme ostrva koja su se našla na levoj obali vodila u sastavu srezova u Baranji i Sremu, Hrvatsku nema zašto da to interesuje, s obzirom na to da ona tad nije bila država, već se radilo o unutrašnjem razgraničenju između ugarskih županija Baranje i Bačke. Rečna granica između država se, po pravilu, vrši sredinom glavnog toka reka, ostavljajući svako ostrvo onoj državi čijoj obali je bliže, a ne državi čijoj obali je nekada davno bilo bliže. Kada je vršeno razgraničenje Srbije i Hrvatske 1945, izričito je napomenuto da se granica prostire sredinom glavnog toka Dunava. Prema tome, insistiranje Hrvatske da joj pripadaju ostrva koja su se na desnoj obali Dunava nalazila u vreme kada Hrvatska nije postojala više je nego apsurdno. Međutim, kao posledica hrvatske agresivnosti i srpskog nemara, hrvatska fantomska granica već godinama je ucrtana kao zvanična na Guglovom satelitu, tako da svi oni koji uđu na Gugl mape imaju priliku da vide Hrvatsku koja obuhvata skoro ceo rezervat Karađorđevo, na nekoliko mesta duboko „prodire“ u Bačku i samo što ne obuhvati urbane delove Apatina. Odmah će se naći oni koji će ovaj podatak shvatiti kao „dokaz da svetska zakulisa kojoj pripada Gugl radi protiv srpskih interesa i u korist Hrvata“. NJima preporučujem da odu na mapu ruskog Jandeksa, gde će zateći identične granice Srbije i Hrvatske kao i na Guglu. Dakle, Guglove i Jandeksove mape samo oslikavaju odnos snaga između današnje Hrvatske i današnje Srbije. Na jednoj strani je mlada država, izrazitog nacionalnog naboja, željna ekspanzije, koja ne preza od korišćenja svih sredstava kako bi te pretenzije ostvarila. Na drugoj strani je apatično društvo prožeto defetizmom i nebrigom za nacionalne interese. Pitanje je koliko je Srba koji koriste internet do sada uopšte primetilo skandalozne mape na Guglu, a kamoli pokušalo da skrene pažnju na ovaj gaf. Jedno je sigurno – u Srbiji ne postoji niko, nijedna nadležna institucija ili organizacija koje se ovakvim „detaljima“ i „sitnicama“ bave. U Hrvatskoj, očigledno, postoji. Iako hrvatske pretenzije na bačka ostrva nemaju nikakvog pravnog osnova ni utemeljenja, uopšte nije isključeno da će se na kraju ipak ostvariti (barem deo njih), s obzirom na hrvatsku agresivnost i srpski defetizam i površnost, koji se sa svakom sledećom vlašću produbljuje.

Jedini način da se odbranimo od hrvatskih pretenzija

Osnovni problem predstavlja zvaničan stav Srbije koji insistira da „granica ostane na sredini Dunava kao što je i bila“. Ako Hrvati zahtevaju 11.000 hektara od Srbije, a Srbija od Hrvatske 0 (ništa), jasno je da će svaki „kompromis“ rezultirati delimičnom promenom granice u hrvatsku korist, koliko god to bilo u suprotnosti sa međunarodnim pravom. Zato je potrebno podsetiti se jedinog srpsko-hrvatskog spora u poslednjih 20 godina, iz kojeg je srpska strana izašla neporažena – tužbe za genocid pred Međunarodnim sudom pravde u Hagu. Hrvatska je 2000. godine podigla tužbu, računajući na povoljan ishod. Međutim, 2009. ministarstvo Vuka Jeremića podiglo je kontratužbu za genocid, što je na kraju dovelo do odbijanja i tužbe i kontratužbe, a to je ipak - s obzirom na srpski status u međunarodnim krivičnim sudovima - priličan uspeh. Dakle, suština uspešne odbrane jeste kontranapad, odnosno kontrazahtev. Ako već Hrvatska hoće da menja trenutnu granicu sa Srbijom, pozivajući se na prošlost, Srbija mora da iskoristi brojne i ubedljive istorijske argumente koji osporavaju samo prisustvo Hrvatske na obali Dunava.

Nezakonito izdvajanje naselja iz šidskog i iločkog sreza i njihovo pripajanje Hrvatskoj

Komisija pod vođstvom Milovana Đilasa, koju je imenovalo predsedništvo AVNOJ-a 19. juna 1945, trebalo je da utvrdi liniju razgraničenja između Srbije i Hrvatske. Komisija je upamćena po zlu jer je pod pritiskom Tita menjala svoje „zaključke“ na štetu Srba, pripajajući većinski srpsku Baranju i većinski srpski srez Vukovar Hrvatskoj[1]. Ipak, i po odluci ove komisije, Šidski i Iločki srez (takođe većinski srpski) u celosti je trebalo da pripadnu Vojvodini, odnosno Srbiji. Granice su određivane prema srezovima, a ne prema selima. Od četiri većinski srpska sreza na desnoj obali Dunava, dva su pripala Hrvatskoj (Baranja i Vukovar), a dva Srbiji (Šid i Ilok). Prema tome, grad Ilok i sela Mohovo, Šarengrad (Iločki srez), Tovarnik, Ilača,  Šidski Banovci, Bapska, Lipovac, Strošinci (Šidski srez) pripali su AP Vojvodini, odnosno Srbiji.  Ipak, sva ta mesta kasnije su završila u Hrvatskoj, navodno, „nakon referenduma“. Međutim, ne postoje nikakvi zvanični podaci koji ukazuju da je bilo kakav referendum održan u tim mestima (ne znaju se čak ni datumi fantomskih referenduma). Sve i da su zaista održani, takvi seoski referendumi su ne samo nelegalni već i nelegitimni, s obzirom na to da isto pravo nije dato stotinama srpskih sela i pola miliona Srba koji su ostali u Hrvatskoj. Naročito je nedopustivo što pravo na referendum, na primer, nisu imali stanovnici Dalja i Borova, koji su naslonjeni na Srbiju, kao što su Tovarnik i Lipovac na Hrvatsku. U sastavu Hrvatske je, protiv svoje volje, tada zavšrilo i čisto srpsko selo šidskog sreza Šidski Banovci, jer se nalazilo na putu između Ilače i Tovarnika i Hrvatske. Srbija ima puno pravo da zahteva vraćanje dotičnih sela u Srbiju, ili da zahteva pravo na referendum o samoopredeljenju za srpska sela u Istočnoj Slavoniji, koja se naslanjaju na granicu sa Srbijom. Ono na čemu se mora do kraja insistirati jeste deo opštine Ilok, koji se proteže južno i istočno od mosta između Iloka i Bačke Palanke. Današnja opština Ilok predstavlja klin u teritoriji Srbije, koji razdvaja Bačku od zapadnog dela Srema i predstavlja veliki problem za stanovnike sremskih sela koji, da bi došli do Bačke Palanke, moraju da prelaze dva granična prelaza (sledeći most do Bačke je tek u Novom Sadu). Isti problem imaju stanovnici Zapadnog Srema i Semberije kada hoće da posete rođake u zapadnom delu Bačke (čitav prostor od Bačke Palanke do Sombora) i obrnuto. Svi oni moraju da sa pasošem prelaze granične prelaze na Dunavu, zato što je nekom fantomskom i nelegalnom odlukom napravljena ova neprirodna situacija. Treba naglasiti da za Hrvatsku taj komad južno od mosta nije ni od kakvog strateškog značaja (naselje Ilok se nalazi zapadno od mosta), niti bi joj gubitak tog prostora napravio bilo kakvu štetu, dok bi za Srbiju vraćanje tog dela Iločkog sreza bilo od ogromne koristi, pre svega za stanovnike zapadne Bačke, Srema i istočnog dela Republike Srpske. Srpski odgovor na hrvatske pretenzije za promenom granice može da ima dve moguće strategije, koje se delimično suprotstavljaju, ali ne isključuju potpuno jedna drugu.

1. Osporavanje u potpunosti granice iz 1945. prema kojoj je Baranja dodeljena Hrvatskoj, iako se pre toga nikada u istoriji nije nalazila u njenom sastavu (ni u Austrougarskoj, ni u Kraljevini SHS, ni u Banovini Hrvatskoj 1939, ni u NDH). S druge strane, bila je nominalno u sastavu Srpske Vojvodine 1848, proglasila je direktno prisajedinjenje Kraljevini Srbiji 1918. i imala je relativnu srpsku etničku većinu 1945. u trenutku razgraničenja (sve do kolonizacije Hrvata u kuće proteranih Nemaca).
2. (Realnija varijanta) Zahtev za vraćanje svih sela Šidskog i Iločkog sreza, koja su, prema zaključcima Komisije za razgraničenje AP Vojvodine i Hrvatske, pripala AP Vojvodini, a potom su, nelegalno i nelegitimno, na nepoznat način izdvojena iz ovih srezova u Vojvodini i pripojena Hrvatskoj. Ako se uvažava to što su u tim selima Hrvati činili većinu (osim u Šidskim Banovcima), onda se identičan referendum mora omogućiti selima u kojima Srbi imaju većinu, a fizički se naslanjaju na granicu sa Srbijom (Dalj, Bijelo Brdo, Bobota, Trpinja, Borovo, Pačetin, Bršadin).
3. Zahtev od koga se ni po koju cenu ne sme odustati i predstavlja minimum minimuma jeste most Bačka Palanka – Ilok, i parče teritorije jugoistočno od mosta, kako bi se obezbedio kopneni koridor između zapadne Bačke, Zapadnog Srema i istočnog dela Republike Srpske.

Sve osim ovih zahteva i ozbiljnog angažovanja Srbije u cilju njihvih ispunjenja (bar delimičnog) bio bi klasičan defetizam i uvertira u novo gubljenje teritorija i novo proširivanje Hrvatske na račun Srbije.

---