Pravda

Uoči Drugog svetskog rata, čak trećina pokrajine bila je u vlasništvu SPC, a ta imovina se većim delom nalazila na području Metohije, odakle i potiče naziv ovog dela Kosmeta. Nove vlasti su na hiljade hektara oduzele 1945, agrarnom reformom, nacionalizacijom ili prostom uzurpacijom. Prema podacima koje su sabrali Koordinacioni centar za KiM i Eparhija raško-prizrenska, najviše imovine oduzeto je manastiru Devič - 3.077 hektara, Pećkoj patrijaršiji - 846 hektara i Visokim Dečanima - 727 hektara. Manastiru Draganac oduzeto je 207 hektara, a Gračanici 100, ali ona mahom danas koristi svoju imovinu. Crkvena zemlja je u međuvremenu prošla i po nekoliko vlasnika, a u etnički čistim sredinama ona je i danas uglavnom u posedu Albanaca. Tako je oko 2.000 hektara koji su nekada pripadali Deviču, sada u privatnom vlasništvu. Monahinje se ne usuđuju da se previše udaljavaju od manastirskih zidina da ne rizikuju život, pa samim tim najveći deo imanja koji im pripada i ne koriste. Neograđena porta Crkve Hrista Spasa u Prištini dobar je primer zemljišta koje faktički godinama nije bilo ničije, jer su ga albanske vlasti svojatale, tvrdeći da pripada Prištinskom univerzitetu. Eparhija raško-prizrenska, pak, tvrdi da ima sve papire da je ovaj hram sa okolinom njeno vlasništvo. Zahtevi za legalizaciju, koju su pokrenule kosovske vlasti, trebalo bi ubrzo da budu rešeni, pa bi već ove godine mogla da se zna sudbina ovog i drugih zdanja. U Pećkoj patrijaršiji tek je neznatan deo imovine u posedu ove svetinje. Osim jednog hektara imanja oko samog manastirskog kruga u Budisavcima, koje monahinje same obrađuju, ostatak, koji premašuje 50 hektara, uzurpiran je. Osim toga, mnoge crkve su u katastru godinama upisivane kao džamije, a samo jedan deo tih "grešaka" je ispravljen. Kako podsećaju u Agenciji za restituciju, formalno je 98 odsto traženog zemljišta Crkvi vraćeno još 2008. Postupak je stao jednostranim proglašenjem nezavisnosti Kosova. - Na području KiM, Eparhiji raško-prizrenskoj, odnosno crkvenim opštinama i manastirima, vraćeno je ukupno 4.596 hektara zemljišta, od čega oko 4.428 hektara šuma. Vraćeno je i 300 kvadrata objekata - kažu u Agenciji za restituciju. Takođe napominju da je ovoj eparhiji vraćeno pravo svojine na svoj traženoj imovini na području KiM, a da se preostali zahtevi odnose na imovinu u Raškoj oblasti. Vraćeno je i 846 hektara zemljišta (uglavnom šuma) manastiru Pećka patrijaršija, koji se nalazi u sastavu Arhiepiskopije beogradsko-karlovačke. Manastir Visoki Dečani pre Drugog svetskog rata imao je oko 700 hektara zemlje. Danas ima tek 50-ak. Pri tome, za oko 20 hektara vodi se spor sa opštinom Dečani, odnosno albanskim biznismenima. I u Velikoj Hoči, sadašnjoj srpskoj enklavi na krajnjem jugu Kosmeta, nedaleko od Prizrena, veći deo zemljišta bio je u vlasništvu SPC, podsećaju izvori iz Eparhije raško-prizrenske. Tamo postoji 13 crkava sa imanjima, od kojih je većina uništena do temelja. Sada je u vlasništvu SPC, odnosno Eparhije raško-prizrenske, osim Dečanske vinice, koju je sagradio car Dušan, oko desetak hektara imanja, uglavnom vinograda u okviru te Vinice. U Eparhiji raško-prizrenskoj ističu da nemaju precizne podatke koliko je imovine na KiM u vlasništvu SPC, a koliko je uzurpirano, ali pravni tim i dalje radi na prikupljanju podataka. Svetli primer je Prizren, gde je pri kraju obnova gotovo svih zdanja SPC uništenih u martovskom pogromu 2004.