Identitet leži u srži politike kao praktične delatnosti i svakodnevnog života. Uprkos mnogobrojnim teorijama koje se vekovima upiru da dokažu drugačije, istorijsko rešeto je pokazalo da je identitet uvek baza, dok su politika i ekonomija nadgradnja onog što socijalno svesnu ljudsku jedinku suštinski karakteriše kao takvu.
Države su kao tvorevine izgrađene ljudskim delovanjem po prirodi veštačke. Međutim, postoje one sa kontinuitetom, utemeljenim narodnim pamćenjem, sopstvenim jezikom, kao i one koje su nastale delovanjem treće strane radi ostvarenja konkretnih interesa. Ove poslednje nužno imaju probleme identitetskog karaktera, koji po ciljanu državu stiče obrise geopolitičkog problema prve vrste.
1.
Istočno i severno od Srbije se nalaze države koje imaju istorijski kontinuitet, identitetsko utemeljenje, institucionalno definisano narodno pamćenje bazirano na istorijskim činjenicama i dokazivim premisama. Međutim, na našim zapadnim i južnim granicama se nalaze mahom novostvoreni ili revitalizovani etniciteti, koje svoje političke tvorevine zaokružuju i grade na izrazito antisrpskom identitetu.
To zapravo nije identitet, nego antiidentitet. On podrazumeva kreiranje ili ojačavanje kvaziidentiteta čija je osnova poricanje srpske nacionalne suštine ili bliskosti sa njom. Antiidentitet počiva na dokazivanju da neko ne pripada nekom nacionalnom korpusu, odnosno izvornom nacionalnom stanovištu sa kojim i dalje gaji neraskidive i lako dokazive veze. Antiidentiteti se brižljivo kreiraju generacijama pod dirigentskom palicom obaveštajnih službi, a sa jasnim ciljem – da suzbiju razvoj, geopolitičku ekspanziju ili bilo kakav oblik napretka targetirane države, odnosno one države koja je na meti kreiranja samih antiidentitetskih politika.
Svi antiidentiteti usmereni na obuzdavanje srpskog faktora imaju dve zajedničke karakteristike – nedvosmislen antisrpski predznak i jasno uporište. Što je ono jače, taj identitet u većoj meri nalikuje na pravi, ali to ga i dalje ne čini identitetom.
2.
Bilo da se bosanski antiidentitet posmatra kroz Selimovićevu prizmu o identitetu „na pola puta“ ili nekako drugačije, jasno je da on postoji ne samo voljom već pod direktnim pritiskom i pretnjom silom spolja. Za razliku od Hrvatske, koja makar nominalno ima suverenu vlast, BiH je i de jure i de fakto međunarodni protektorat. Međutim, ključna komponenta i „tlo pod nogama“ ovog identiteta je islam. Uplivom najpre iranske, a zatim saudijske i turske sunitske verzije islama, nakon okončanja građanskog rata, islamska komponenta dobija krila, što se poklapa sa stvaranjem „bošnjačkog identiteta“. Iranski pokušaj da bošnjačkom nacionalnom korpusu perfidno nametne šiitski predznak rezultirao je kreiranjem kvaziobaveštajne infrastrukture unutar, a određene kvazidiplomatske strukture izvan BiH u vreme građanskog rata. Ipak, islam je jedina identitetska komponenta koja razlikuje Bošnjake od Srba, i zbog toga ga je neophodno približiti radikalnijim strujama od šiitske i time dodatno ojačati. Ona saudijska je idealna za to, ali i najopasnija, jer je kombinacija doslovnog vehabijskog tumačenja islamskog učenja i praktično neograničenih materijalnih resursa koji Rijadu stoje na raspolaganju. Dok god američka podrška stoji iza fundamentalističkog režima u Rijadu, a samim tim posredno i iza sarajevskih unitarista, jasan je antiidentitetski put Bošnjaka – od Izetbegovićeve Islamske deklaracije do nekog novog raspleta. 3. Iako se od Srba takođe razlikuju pre svega po veroispovesti, Hrvati, za razliku od Bošnjaka, poseduju određeno istorijsko uporište. Međutim, kod njih je upadljivo odsustvo političke suverenosti, i to je konstanta koja se provlači od nastanka moderne nacionalne države kao takve. Izvestan oblik suverenosti i kakvog-takvog istorijskog kontinuiteta hrvatska država je ostvarila jedino pod autoritarnim Tuđmanovim režimom, da bi nakon kratkog vremenskog perioda dugovi sponzorima njihove nezavisnosti došli na naplatu. Militantni rimokatolicizam je omogućio pripremu društvenog terena za upliv političkih snaga koje su komunističkim obrazovnim sistemom bile lišene konkretne i direktne kritike, i bacanja realističnog istorijskog svetla na događaje iz Drugog svetskog rata, i hrvatsko „nasleđe“ proizašlo je iz njega. Građanski rat je imao dodatnu snažnu mobilizujuću ulogu oko hrvatskog labavog identiteta. Međutim, od rata je stasala čitava jedna generacija koja nema neposredno sećanje na te događaje, pa je potrebno uložiti dodatne napore kako zub vremena ne bi nagrizao mukotrpno građene rezultate još od Katoličkog kongresa 1900. godine. Zbog toga se HDZ i militantno političko krilo hrvatske javnosti, bez izuzetka podržano od Kaptola, upiru da održe identitetski jaz između Srba i Hrvata na novim osnovama, i koriste svaku priliku koja im se za to ukaže. 4. Crnogorski i makedonski identitet su najproblematičniji. NJihov kontinuitet seže svega nekoliko decenija unazad, kreiran pod komunističkom represijom, sa zanemarljivo malim potencijalom antisrpskog vektora. Ni jedan od ova dva identiteta se od matičnog ne razlikuje ni po veri ni po jeziku, već teže da pripadnost geografskoj oblasti prikažu kao odraz istorijskog kontinuiteta sa identitetskim predznakom. U nedostatku sopstvenog istorijskog kontinuiteta, Makedonci insistiraju na fikciji o povezanosti sa antičkom Makedonijom, njenom istorijom i simbolikom. Grčko suprotstavljanje makedonskom etnoinženjeringu i kontinuirano prisutna albanska opasnost dovode do još veće homogenizacije oko te istorijske fikcije, pa se Makedonija, uprkos bilingvalnosti većine stanovnika, čini nepovratno odnarođenom. Crnogorci nakon referenduma otvoreno sprovode etnocid, ne priznajući elementarna prava za više od trećine sopstvenih stanovnika koji poslednji autokratski režim u Evropi ne doživljavaju kao svoj. Pored toga, kod njih je jedino u značajnoj meri rasprostranjen dualni identitet, bilo da dualnost uključuje identifikovanje sa crnogorskom nacionalnom pripadnošću, sa jedne, i srpskim jezikom i SPC, sa druge strane, ili nekako drugačije. Po tome Crna Gora predstavlja dobru paralelu ukrajinskom društvu, što ne čudi ukoliko se imaju u vidu uslovi nastanka i evidentne istorijske sličnosti koje ova dva veštačka identiteta imaju. Upravo njihova labavost ih čini potencijalno najvećom opasnošću, i to ne po identitet zahvaljujući kome postoje, već ironično – po sopstveni opstanak. Problem kreatora antiidentitetskih politika je u tome što one imaju svoj rok trajanja i što su, po prirodi stvari, na klimavim nogama. Dovoljna je jedna generacija koja bi bila pod izvesnim uticajem iz pravca kome se antiidentitetom oponira kako bi se mit u potpunosti raspršio. U našem konkretnom slučaju, antiidentiteti služe u izuzetno komplesknom i višeslojnom istorijskom periodu kao batina za disciplinovanje „odmetnute“ Srbije, koja ne pristaje da svoju suverenost prepusti zarad neuverljivih obećanja na dugačkom štapu. Onog momenta kada se točak istorije okrene u srpsku korist, a protiv sila koje uz pomoć širokog spektra sredstava na veštačkom disanju održavaju antiidentitete, nestaće i oni sami ili će makar izgubiti svoj dominantni antisrpski predznak. Kao pozitivan ishod takvog procesa otvoriće se veliki prostor za srpske interese, koje Beograd na pravi način mora da iskoristi. Izvor: Novi Standard
