Piše: Danijel Igrec, magistar pravnih nauka, član GO Srpskog sabora Zavetnici Rezolucija 1244 kao akt najveće i politički najodgovornije međunarodne organizacije savremenog vremena (podsećam da UN prema opštem konsenzusu na kojem počiva i sama Povelja UN važe za ključnu organizaciju za obezbeđivanje međunarodnog mira i globalne bezbednosti) već od dana svog donošenja predmet je različitih tumačenja. Cilj tih tumačenja su pokušaji da se njena sadržina ili izmeni i prilagodi parcijalnim geopolitičkim interesima pojedinih svetskih sila ili obezvredi do tog stepena da više ne predstavlja pravno obavezujući dokument za države članice UN-a. Drugim rečima, u poslednjih nekoliko godina suočavamo se sa težnjom SAD i njenih zapadnih satelita da preduzimanjem različitih pravno-političkih mera (koje uglavnom nemaju osnov ni u samoj Povelji UN) obezvrede značaj Rezolucije 1244. Time one žele da izdejstvuju njenu reviziju sa krajnjim ciljem njene potpune eliminacije iz savremenog međunarodnopravnog poretka i sistema međudržavnih odnosa. Upravo iz tog razloga neophodno je da se posle 17 godina prisetimo istorijskog konteksta u kom je doneta Rezolucija 1244 kao i pokušaja njene nasilne promene i da se osvrnemo na njenu sadržinu i značaj koji ona ima i koji će imati u budućnosti. Donošenju same Rezolucije 1999. godine prethodio je krvavi sukob na području Balkana kada je NATO pakt, tada najmoćniji vojni savez na svetu, izvršio protivpravnu agresiju na Saveznu Republiku Jugoslaviju. Cilj NATO saveza na čelu sa SAD bio je što brže poraziti oružane snage SRJ, srušiti njeno legitimno izabrano državno rukovodstvo i izvršiti potpunu okupaciju srpskog teritorija. Na taj cilj ukazuju upravo pregovori u Rambujeu i Parizu neposredno pre početka agresije kada se od rukovodstva SRJ tražilo da bez ikakvih uslova i ograničenja dopusti nesmetan prolaz i razmeštanje NATO vojnih snaga na čitavom državnom teritoriju (ne samo na KiM). Sporazum je zahtevao da se NATO vojnicima pruži potpuni imunitet kako bi oni bili izuzeti od svakog oblika materijalne i krivične odgovornosti kao i da im se pruži pravo na korišćenje infrastrukture Vojske Jugoslavije bez novčane nadoknade. Prema planu iz Rambujea suštinski cilj zapadnih sila bila je nezavisnost Kosova koja bi usledila tri godine nakon dolaska NATO trupa u Srbiju. Razlog za okupaciju KiM od strane NATO-a bio je više nego očigledan; težnja SAD da vojnom okupacijom KiM dobiju nesmetan pristup svim prirodnim rudnim bogastvima južne srpske pokrajine kao i težnja da se preko kontrole tog izuzetno važnog geostrateškog koridora uspostave uslovi za dalju geopolitičku penetraciju američkog vojnog i političkog uticaja ka Istoku (pre svega ka Ruskoj Federaciji). Suočeni sa oštrim negodovanjem državnog rukovodstva SRJ i njenim odbijanjem sporazuma iz Rambujea (koji, uzgred, nije ni bio pravi sporazum, jer je njegova sadržina bila jednostrano nametnuta od strane američkih diplomata) SAD su odlučile da izvrše vojni napad na tu državu. Tu odluku one su bukvalno nametnule svojim saveznicima i zahvaljujući svom političkom uticaju unutar samog NATO pakta izdejstvovale da se napad izvrši bez odobrenja Saveta bezbednosti UN kao vrhovnog međunarodnog organa koji ima pravo da odlučuje o upotrebi oružane sile. Nedostatak autorizacije SB UN omogućava da vojni napad NATO-a na SRJ okvalifikujemo kao brutalnu vojnu agresiju definisanu u Rezoluciji 3314 Generalne skupštine UN iz 1974. godine koja je zabranjena svim kogentnim normama međunarodnog prava. Uvidevši da posle 78 dana hrabrog otpora srpskog naroda i njegove vojske NATO neće uspeti u potpunosti i bez poteškoća da ostvari svoje imperijalističke ciljeve SAD su primorane da pristanu na premeštanje konflikta sa vojnog na diplomatski parket, pod okrilje UN koje usvajaju Rezoluciju 1244. Potrebno je istaći da se rezolucije SB donose samo ukoliko postoji saglasnost svih 5 stalnih članica SB. Tako su i SAD u neku ruku bile primorane da glasaju za usvajanje rezolucije koja možda u tom trenutku nije značila apsolutnu pobedu srpske strane, ali je u velikoj meri sprečila potpunu dominaciju NATO-a i Amerike nad Srbijom i postavila dugoročne (pravne) temelje za odbranu srpskog suvereniteta i teritorijalnog integriteta. U prilog tome govore mnoge činjenice. Naime, kada se uporedi ultimatum koji je Srbiji bio predočen u Rambujeu na jednoj i sadržaj Rezolucije 1244 na drugoj strani dolazi se do zaključka da je sama Rezolucija u mnogo čemu povoljnija za srpske nacionalne interese. Na taj način ona predstavlja izvestan kompromis i ukazuje na činjenicu da Srbija u ratu sa NATO paktom nije vojnički, pa ni politički poražena. To dokazuju odredbe same rezolucije prema kojima se sve članice UN kao i njeni organi (pre svega Savet bezbednosti) pozivaju da poštuju državni suverenitet i teritorijalni integritet SRJ (Republike Srbije) nad područjem čitavog KiM. Rezolucija takođe zahteva potpunu demilitarizaciju tzv. Oslobodilačke vojske Kosova kao i svih drugih oružanih grupa Albanaca. UN samom Rezolucijom preuzimaju jasnu obavezu da uspostave privremenu međunarodnu civilnu i bezbednosnu misiju na KiM. Cilj te misije bio bi pored obezbeđivanja bezbednog okruženja za sve ljude na KiM (kako za Albance tako i za sve tamo prisutne Srbe i ostale nealbance) i podrška političkom dijalogu sa ciljem definisanja i utvrđivanja suštinske autonomije Kosova i Metohije u okvirima suverene i međunarodno priznate Republike Srbije. Rezolucija takođe nalaže pravnu obavezu međunarodnoj zajednici da omogući povratak dela (tačnije 999 pripadnika) srpskih bezbednosnih snaga na Kosmet koje bi uz saradnju sa misijom UNMIK-a, a sve u strogim okvirima rezolucije čuvale granične prelaze Srbije prema Makedoniji i Albaniji. Već ovde vidimo da Rezolucija upotrebom termina "ključni granični prelazi SRJ" dodatno potvrđuje suverenitet i teritorijalni integritet Srbije nad Kosmetom i ujedno poziva na poštovanje i zaštitu međunarodno utvrđenih državnih granica Srbije. Rezolucija ovim oduzima legitimitet i legalitet svakom pokušaju prekrajanja srpskih granica od strane SAD i albanskih separatista i afirmiše princip o nepovredivosti granica dogovoren Helsinškim završnim dokumentom iz 1975. godine. Rezolucijom 1244 Srbija (SRJ) je uspela sledeće: da uspešnom i profesionalnom vojnom odbranom zaustavljanje NATO agresije i rešavanje pitanja KiM prenese pod okrilje UN; da dobije formalne (pismene) garancije najvišeg organa UN (SB) da će se poštovati međunarodno pravo i da će KiM ostati u njenom sastavu; da će sve oružane grupe Albanaca biti demilitarizovane; da međunarodna zajednica prizna pravo prognanim i raseljenim Srbima da se vrate u svoje domove na KiM i da međunarodne snage na KiM preuzimaju obavezu da obezbede efikasnu implementaciju tog procesa i bezbednost svim Srbima i nealbancima; da na najvišem međunarodnom (pravnom) nivou spreči NATO trupama neograničen prolaz (a time i potpunu okupaciju) preko cele državne teritorije. Iako je tačno da je sa obzirom na sve okolnosti Srbija bila primorana da pristane na to da joj faktičku vlast nad jednim delom teritorija vrše snage međunarodne zajednice, treba istaći da je nosilac suvereniteta kao vrhovnog prava vlasti nad Kosmetom i dalje Srbija kao država i članica UN; snage UNMIK-a i KFOR-a dobile su samo pravo da u ime Republike Srbije vrše vlast nad tim područjem, a i to samo privremeno dok se kompromisnim poliitčkim dijalogom ne nađe adekvatno rešenje za status KiM, koje opet ne sme izlaziti iz okvira Rezolucije 1244. Ispravnost takvog tumačenja rezolucije potvrđuje nam i sama praksa delovanja Saveta bezbednosti UN. Kao primer navodim Rezoluciju 1483 iz 2013. godine u kojoj su UN rekle da bez obzira na sva dešavanja u Iraku predstavnici stranih (zapadnih) sila mogu na osnovu Rezolucije SB da vrše svoje nadležnosti samo u ime (iračke) države čiji suverenitet ostaje neprikosnoven i nedodirljiv. Rezolucijom 1244 Srbija je dobila priliku da posle agresije sačuva Kosmet i spreči njegovu nezavisnost. Političkim premeštanjem kosmetske krize na UN NATO je izgubio mogućnost da u potpunosti diktira posleratnu politiku jer je radi neizvesnosti eventualnog nastavka rata bio primoran da sa ostvarenjem svojih geopolitičkih ciljeva sačeka još neko vreme. SAD će zato u godinama koje slede činiti sve kako bi zaobišle obavezujuću prirodu Rezolucije 1244 i umanjile njen značaj. Ključni uslov za to je upravo naterati Srbiju da se dobrovoljno odrekne same rezolucije, a time i poslednjeg međunarodnopravnog branika svoje državnosti na KiM. Pre nego što predstavim hronološkim redosledom mere koje su preduzimane od strane zapadnih sila kako bi se obesmislila suština Rezolucije 1244 neophodno je da istaknem nekoliko ključnih karakteristika same Rezolucije. Shodno članu 103 Povelje UN rezolucije SB UN predstavljaju međunarodne akte od najvišeg značaja i sa najvišim stepenom pravnog autoriteta u međunarodnoj zajednici; one su prema članu 25 Povelje UN obavezujuće za sve države članice te organizacije i imaju preimućstvo nad svim ostalim međunarodnim i unutrašnjim aktima država (prema nekim teorijama čak i nad nacionalnim Ustavom). Kao takve Rezolucije SB moguće je revidirati ili ukidati isključivo donošenjem nove Rezolucije koja bi drugačije regulisala istu tematiku. Svesne činjenice da su Rusija i Kina kao stalne članice SB sa pravom veta uvek u prilici da blokiraju bilo koji pokušaj promene Rezolucije 1244 SAD nastoje da ubede te dve države da je sadržaj Rezolucije 1244 prevaziđen i da režim koji je uspostavljen Rezolucijom više ne važi. U tom procesu SAD služe se i metodama koje nisu deo uobičajene međunarodne prakse i koje kao takve nemaju svoje utemeljenje u aktima UN. Prvi pokušaji SAD da umanje značaj Rezolucije 1244 desili su se samo nekoliko godina nakon njenog stupanja na snagu. Preko svojih predstavnika i osoblja NATO-a na Kosmetu američka administracija činila je sve kako bi umanjila nadležnosti UNMIK-a i KFOR-a i protivpravno ih prenela na kosovske institucije. Ovde napominjem da Rezolucija 1244 poznaje samo kosovske institucije u svojstvu predstavnika pokrajinske autonomije, a nikako u svojstvu organa nezavisne države. Nasilnim prenošenjem postojećih upravnih i sudskih nadležnosti i uspostavljanjem novih političkih funckija kosovskih organa samouprave SAD su otpočele proces formiranja nezavisnih kosovskih državnih institucija na delu teritorije Srbije. One su time grubo narušile Rezoluciju 1244 i na njenoj osnovi donešen Ustavni okvir UNMIK-a za KiM. Taj proces traje i danas pokušajima Zapada da iz "Oružanih snaga Kosova" stvori tzv. Vojsku Kosova, iako je Rezolucijom 1244 određeno raspuštanje svih oružanih albanskih grupacija. U tom procesu SAD su imale svesrdnu pomoć Evropske Unije koja je činila sve kako bi izdejstvovala povlačenje statusno neutralnih međunarodnih mirovnih snaga UN sa Kosmeta. Plan je bio da ih se zameni sa posebnom misijom SAD i EU koja ne bi bila statusno neutralna jer bi je činili predstavnici isključivo onih država koje su želele proglašenje nezavisnog Kosova. Na to ukazuje i izjava tadašnjeg predstavnika EU za spoljnu politiku i bezbednost, Havijera Solane, iz 2004. godine koji je rekao da je obaveza EU da pošalje svoje bezbednosne snage na KiM čak i bez odobrenja SB UN, ukoliko se sa partnerima iz SAD o tome postigne dogovor. Zapadne sile su više puta vršile i pritisak na samog Visokog predstavnika UN za KiM da se uzdrži od sprovođenja Rezolucijom 1244 datih mu ovlašćenja. Najočigledniji primer toga se desio 17. fevruara 2008. godine kada su američki predstavnici NATO-a naterali Visokog predstavnika da se uzdrži od proglašenja Deklaracije kosovske skupštine o nezavisnosti ništavnom i suprotnom načelima Rezolucije 1244. Iznuđenom pasivnošću Visokog predstavnika Zapad je želeo da pokaže da se ni sami organi UN više ne pridržavaju Rezolucije 1244 čime je ona de fakto prestala da važi. Novi pokušaj degradacije Rezolucije SB usledio je godinu dana pred nelegalno proglašenje kosovske države. Prema pisanju nemačkog dnevnika Frankfurter rundšau 2007. godine predstavnici zapadnih sila pripremili su novi plan kojim se predviđa krajnje ekstenzivno tumačenje Rezolucije 1244 sa namerom da se kosovskim institucijama samouprave prizna svojstvo de fakto državnih institucija, a time i pravo na proglašenje nezavisnosti. Na osnovu pomenutog teksta pisan je i tzv. Ahtisarijev plan kao i platforma EU da na KiM pošalje svoje policijske i bezbednosne snage u obliku misije EULEKS. Snažnim diplomatskim pritiskom na Srbiju EU je uspela da izdejstvuje ovakvo široko tumačenje Rezolucije 1244 i da na KiM pošalje svoju misiju, dok su predstavnici secesionističke kosovske države u tzv. Ustav Kosova uneli i tekst Ahtisarijevog plana. Međutim, neophodno je istaći da SB UN zbog ruskog veta nikada nije pružio legitimitet niti Ahtisarijevom planu niti misiji EULEKS čime je odbranjen i sačuvan kao važeći pravni poredak Rezolucije 1244. Time je odbranjen i srpski suverenitet nad KiM. I sam smatram da je svako ekstenzivno tumačenje Rezolucije 1244 u suštoj suprotnosti sa njenim načelima i ciljevima jer se time urušava princip pravne sigurnosti i stabilnosti u međunarodnim odnosima. Ubrzo nakon toga Zapad je nastavio sa degradacijom Rezolucije. Vršenjem ogromnog pritiska na sudije Međunarodnog suda pravde u Hagu 2010. godine SAD su uspele da izdejstvuju odluku prema kojoj Deklaracija o nezavisnosti Kosova nije u suprotnosti sa međunarodnim pravom. Većina sudija podlegla je političkom pritisku i Rezoluciju 1244 označila kao prevaziđeni akt koji ne odgovara stanju na terenu. U promovisanju tog dela sudske odluke učestvovale su i razne domaće NVO kao i prozapadni elektronski mediji u Srbiji koji se finansiraju uz pomoć zapadnih, a pre svega američkih struktura. Tako je Peščanik 29. jula 2010. godine i 30. septembra 2011. godine preneo tekstove pod nazivima "Odluka MSP o Kosovu" i "Rezolucija 1244 i garancija" u kojima je hvaljena negativna odluka međunarodnog suda i promovisana teza o prevaziđenosti Rezolucije 1244. Međutim, zahvaljujući odvojenim mišljenjiima pojedinih savesnih sudija koji su istakli da Međunarodni sud pravde nema nadležnost da proglašava Rezolucije SB istrošenim i neefikasnim jer je njima u određenoj meri i sam vezan Zapadu nije uspelo da odlukom Suda ospori legitimitet same Rezolucije. Prema tumačenju tih sudija Rezolucija 1244 obavezuje srpsku i kosovsku stranu na politički dijalog i konačno rešenje statusa KiM vidi u širokoj autonomiji ali isključivo u okvirima međunarodno priznatih granica Srbije. "Tekst Rezolucije 1244 sadrži termin 'konačno rešenje' koji već sam po sebi zabranjuje sve jednostrane akte, uključujući i proglašenje kosovske nezavisnosti. Političko rešenje kosovske krize moguće je postići jedino kompromisom dveju strana uz striktno poštovanje odredbe Rezolucije o zaštiti teritorijalnog integriteta Srbije." (Odlomak iz mišljenja sudije Korome iz Sijera Leonea). Prema takvom razvoju situacije Zapadu je postalo jasno da će eliminisanje Rezolucije 1244 biti moguće samo ukoliko natera i samu Srbiju da se odrekne njenog sadržaja i da dobrovoljno pristane na nezavisnost Kosmeta. Upravo to je i cilj trenutnih briselskih pregovora kao i Poglavlja 35 u pregovorima sa EU; Srbija treba da počne da tretira KiM kao samostalni državni entitet čime bi se odrekla i svog suvereniteta nad tim područjem. A kada se neka država dobrovoljno odrekne svog suvereniteta onda postaje besmislen svaki međunarodni akt kojim se čuva i osigurava taj suverenitet. Tada bi i stav Rusije o odbrani Rezolucije 1244 postao bespredmetan jer se Srbija sama kao titular Rezolucije odlučila da ne želi više njenu zaštitu, a time bi bila otvorena vrata SAD da pokrenu proces usvajanja nove Rezolucije čime bi poništili trenutno važeću. Činjenicu da SAD i dalje rade na urušavanju srpske teritorije potvrđuje i izjava bivšeg zamenika šefa CIA-e za Balkan, Stivena Mejera. On je izjavio da će se proces promene granica na Balkanu nastaviti i u buduće, istakavši pre svega područje Srbije (KiM). Slične izjave upućuju i predstavnici proameričkih struktura u EU među kojima su najučestalije upravo poruke zvaničnika britanskog Ministarstva spoljnih poslova kao i evropskog poslanika Ulrike Lunaček o neophodnosti da i Srbija prizna kosovsku nezavisnost. Cilj tih izjava je vršenje političkog pritiska na srpske vlasti da ubrzaju proces zaokruživanja lažne kosovske državnosti. Poslednja prepreka takvom američkom scenariju je upravo važeći Ustav Republike Srbije koji je potvrdio privrežnost naše države poštovanju Rezolucije 1244 i njenoj punoj implementaciji. Ni samo sklapanje Briselskog sporazuma u aprilu 2013. godine ne može samo po sebi da eliminiše Rezoluciju 1244 iako je i to bio američki pokušaj njene degradacije. Briselski sporazum ne proizvodi takav efekat jer je pre svega reč o pravno-političkom aktu iz kojeg ne proizilaze nikakve pravne posledice za Srbiju jer je neustavan. Ujedno kao što sam već gore istakao Rezolucije SB UN su prema Povelji UN akti sa najvišim pravnim autoritetom pa tako ne podležu uticaju ostalih međunarodnih ugovora i političkih sporazuma. Jedino promenom državnog Ustava, a time i naknadnom legalizacijom Briselskog sporazuma odredbe Rezolucije 1244 izgubile bi smisao čime bi se stvorio i eventualni pravni osnov za njeno potpuno ukidanje. U zaključku ističem da je i nakon punih 17 godina Rezolucija 1244 "živ" međunarodni akt sa nespornim obavezujućim karakterom za sve države članice UN. Kao takva ona obavezuje i organe UN da se pridržavaju njenih načela i pružaju svu neophodnu podršku u procesu rešavanja pitanja KiM. Svaki dalji sporazum ili dogovor u okviru rešavanja pitanja KiM mora biti donešen u procesu pregovora ispred UN i u okvirima Rezolucije 1244 i odobren od strane Saveta bezbednosti UN. Isto tako ističem i da je odluka o daljem postojanju Rezolucije 1244 u rukama same Srbije; od naše države zavisi da li će voditi politiku poštovanja Rezolucije i svim diplomatskim sredstvima insistirati na njenom sprovođenju ili će krenuti putem degradacije sopstvenog teritorijalnog integriteta, a time i negacijom sopstvene državnosti. Nesumnjivo je da je Rezolucija 1244 jedan od retkih dokumenata koji je donet upravo sa namerom očuvanja suvereniteta i teritorije jedne države članice UN, čime ona potvrđuje jedan od najosnovnijih principa međunarodnog prava – princip nepovredivosti teritorijalnog integriteta i zaštite državnih granica. Kao takva ona predstavlja neusmnjivu diplomatsku pobedu Srbije tokom ratne 1999. godine. NJen univerzalni značaj ogleda se u tome da je ona odraz pobede međunarodnog prava nad politikom sile i dvostrukih standarda. Rezolucija 1244 i posle 17 godina sačuvala je svoj trajni značaj i postala integralni deo izvora međunarodnog prava.
Izvor: srb.newsfront.rs
