Uoči sastanka sa japanskim liderom, ruski predsednik izjasnio se o saradnji sa Japanom, kao i o pregovorima o statusu Južno-kurilskih ostrva (Iturup, Šikotan, Kunašir i grupi ostrva Habomai).
Predsednik Rusije je istakao potrebu za potpisivanjem mirovnog sporazuma sa Japanom. Pitanje "severne teritorije", bolno za japansku stranu, prema rečima Putina, takođe mora biti rešeno, ali dosledno, tako da se nijedna od strana ne osećao kao gubitnik. Prema rečima ruskog predsednika, glavni faktor koji će omogućiti da se proces pomeri sa mrtve tačke predstavlja proširenje saradnje Japana i Rusije. Kada nivo poverenja između Japana i Rusije bude uporediv sa onim između Rusije i Kine, tada će, prema rečima predsednika, biti postignut kompromis. Ruski predsednik je istu tačku gledišta izneo govoreći na forumu.
Ruski predsednik je nagovestio da su na taj način rešeni sporovi o pograničnim delovima sa Kinom, nakon kojih je Kina dobila veliki broj teritorija koje su se ranije nalazile pod kontrolom Sovjetskog Saveza i Rusije, isključivo zato što je Kina nezavisna i prijateljski prema Rusiji nastrojena država. Pravi problem za Rusiju u rešavanju teritorijalnog spora sa Japanom predstavlja strateška saradnja ove zemlje sa Sjedinjenim državama ( de facto okupacija, koja traje od vremena poraza Japana u Drugom svetskom ratu). Pod ovim uslovima, predaja ostrva Japanu, značiće de facto njihovu predaju Sjedinjenim državama, glavnom geopolitičkom protivniku Rusije.
Opozicija u Sjedinjenim državama
Ruski predsednik se istovremeno pozvao na Deklaraciju iz 1956. godine, kao presedan, što je otvorilo put za mirovni sporazum. Sovjetski Savez i Japan potpisali su Moskovsku deklaraciju iz 1956. godine, kojom je, te iste godine, zvanično završen rat između ove dve zemlje. U deklaraciji Sovjetski Savez je pristao da vrati Japanu Habomai i Šikotan ali tek nakon zaključivanja mirovnog sporazuma. Međutim, Sjedinjene države su torpedirale ovaj sporazum, zapretivši Japanu, da mu u slučaju kompromisa između Moskve i Tokija, neće biti vraćeno ostrvo Okinava i da će finansiranje zemlje, razrušene u ratu, biti obustavljeno. Tokio je na kraju odustao od potpisivanja mirovnog sporazuma.
1960. godine, nakon što je potpisan Sporazum o saradnji i bezbednosti između Sjedinjenih država i Japana, Sovjetski Savez je zvanično odbio da razmotri pitanje teritorijalnih ustupaka Japanu, jer bi to dovelo do širenja teritorije koju koristi glavni geopolitički neprijatelj Rusije – Sjedinjenih država.
Ruska strana je više puta ponovila svoju spremnost da se vrati za pregovarački sto, ukazujući upravo na ovu deklaraciju. Samo po sebi, to već predstavlja veliki ustupak Japancima. Osim toga, princip - "prvo dva ostrva", kao i principijelni stav prema istraživanju ekonomskih i političkih aspekata odnosa između dve zemlje, iznele su još 90-ih same japanske diplomate. Govorimo o tzv "Suzuki grupi". Srce grupe su činili poslanik Donjeg doma, Suzuki Muneo, visoki zvaničnik Ministarstva spoljnih poslova i stručnjak Ministarstva inostranih poslova za Rusiju, Masaru Sato. Oni su videli potrebu da se razviju bliži odnosi sa Rusijom. Razvijen je novi pristup teritorijalnom pitanju, ali u 2001. godini, za novo rukovodstvo zemlje, Suzuki Muneo postao je nepoželjna figura, nakon čega je 2002. uklonjen sa vlasti putem insceniranog korupcijskog skandala. Masaru Sato je uhapšen nekoliko dana pre Suzukija zbog optužbi za zloupotrebu i nenamensko trošenje finansijskih sredstava Ministarstva Spoljnih Poslova.
Ipak, de fakto, strategija i fokusiranje ove grupe na multilateralnu saradnju između dve zemlje i razvoj ličnih kontakata šefova država, postali su osnova novog japanskog pristupa problemima sa Rusijom.
Japanski interes
Tokom proteklih nekoliko godina, Japan je izrazio interesovanje za bliže veze sa Rusijom. Pridruživanje anti-ruskim sankcijama pod pritiskom SAD i uzvratne mere Rusije izazvale su negativnu reakciju japanskog biznisa, koji je između ostalog zainteresovan da se uključi u saradnju sa ruskim odbrambenim korporacijama. Premijer Šinzo Abe je u više navrata nezvanično izrazio interesovanje da se sastane sa ruskim predsednikom, uprkos negativnom stavu Sjedinjenih država.
Rusija je potrebna Japanu kako sa ekonomske tačke gledišta, tako i kao transportni koridor ka Evropi, alternativa kineskom "Putu svile", i kao politički i vojni partner.
Japan je zabrinut zbog sve veće vojne i političke moći Kine i njene težnje da ostvari prevlast na Pacifiku. Kina ima posebne teritorijalne pretenzije prema ostrvima Senkaku koje kontroliše Japan. Iz japanske perspektive potreba Kine da bude lider u regionu je opasna i neosnovana, i zato Japan nastoji da joj se odupre. Japan bi mogao da vidi Rusiju kao polugu za vršenje pritiska na Kinu, obzirom da je sa njom tesno povezana. U slučaju potrebe Rusija može da deluje kao posrednik između dve zemlje. Na kraju, prebacivanje resursnog potencijala Rusije iz Kine u Japan umanjuje potencijal Kine.
Rusija i Japan treba da balansirjua svoje odnose sa Sjedinjenim državama. Činjenica da je vlada Šinzo Abea, sastavljena od desnih konzervativaca, s jedne strane je produžila sporazum o vojnoj alijansi sa Sjedinjenim državama i sprovela usvajanje zakona o kolektivnoj samoodbrani, čime je proširena vojna saradnja sa Sjedinjenim državama i dalje raspoređivanje američkih vojnika u Japanu. Međutim, sa druge strane, pod izgovorom "američke pomoći" došlo je do jačanja Snaga samoodbrane tako da sada govorimo o njihovom pretvaranju u prave Oružane snage i neposrednom ponovnom razmatranju 9. pacifističkog člana japanskog Ustava. Ustvari, širenje saradnje sa Amerikancima potrebno je aktuelnom premijeru i japanskim konzervativcima za sprovođenje velikih unutrašnjih reformi kojima je glavni cilj promena Ustava, koji je prethodno izradila američka okupaciona administracija.
Do sada japanski desničarski establišment, uključujući i uticajnu organizaciju "Nipon Kajgi", kojoj pripada Šinzo Abe i većina njegovih ministara, ostaje privržena savezu sa SAD-om, ali reforme koje japanski konzervativci žele da sprovedu, na duže staze mogu dovesti ovaj savez u pitanje. Ustav bi trebalo da bude manje liberalan, što će izazvati zabrinutost Amerikanaca koji šire liberalne vrednosti. Pored toga, jakom Japanu sa nuklearnim oružjem, (sadašnji ministar odbrane Tomomi Inada pre imenovanja na poziciju, zalagala se za stvaranje sopstvenih nuklearnih snaga), hipotetički više neće trebati "zaštita Sjedinjenih država“.
Međutim, to je stvar budućnosti, i neravnoteža u odnosu na američku stranu mora biti odmah ispravljena. Politika sa više pravaca, u principu, stvara više prostora za diplomatsko manevrisanje i pregovaranje, čak i sa saveznicima. Moguće je napraviti istorijsku analogiju sa anglo-japanskim savezom iz 1902. godine. Tada se Japan po prvi put podpao na 19 godina u sferu uticaja Atlanskih snaga . Međutim, mnogi japanski političari smatrali su ovaj sporazum porobljavajućim i više u skladu sa interesima Velike Britanije, za koju je glavna stvar bila da blokira Rusiju u Pacifiku. Karl Haushofer se sećao:
"Ako bi nemačka i japanska mornarica sarađivale sa ruskim kopnenim vojskama, okeanski sporazum bi prestao da bude jednostran u odnosu na Englesku, i postojao bi jednak ugovor" – to je bilo mošljenje pronicljivih japanaca, sa kojima sam razgovarao na ovu temu, dok su ovakav stav oni očigledno imali i mnogo ranije".
U svetlu ovog istorijskog iskustva jasni su pokušaji Šinzo Abea da vodi politiku u mnogo pravaca i uravnoteži savez sa Sjedinjenim državama i sve bliskijim odnosima sa Rusijom. U tom svetlu, potrebno je da se razume i uspostavljanje ministarske funkcije za ekonomske odnose sa Rusijom u svojoj kancelariji. Iako ekonomska saradnja još uvek nije tako velika, najavljeni su neki veliki projekti, i što je najvažnije, politički signal da je Japanu potrebno sbližavanje.
Ruski interes
U smislu geopolitike - Japan je najpoželjniji partner Rusije na Dalekom istoku. Uprkos tome da je ostrvska zemlja , u smislu kulturnog koda i vrednosti Japan je klasična kontinentalna sila. Ovaj paradoks primetili su još nemački geopolitičari u prvoj polovini HH veka. Vodeći nemački geopolitičar Karl Haushofer čak je i predložio ideju kontinentalnog bloka duž ose "Berlin-Moskva-Tokio". Poput Kine, Japan ima ozbiljnu ekonomski i inovativni potencijal, koji bi mogao da doprinese razvoju ruskog Dalekog istoka, ali sa demografske tačke gledišta, nije opasan za slabo naseljene pogranične regione Rusije.
Posle poraza Japana u Drugom svetskom ratu zemlja je postala zavisna od američke moći. Na teritoriji zemlje nalaze se američke pomorske baze, dok je sam Japan deo "pojasa Anakonde" - zone državakoje okružuju Rusiju pod kontrolom Amerikanaca. Povlačenje Japana iz zone američk kontrole je, dakle, geopolitički prioritet za Rusiju na Pacifiku.
Vodeći nemački geopolitičar Karl Haushofer uoči Drugog svetskog rata, čak je i predložio ideju kontinentalnog bloka duž ose "Berlin-Moskva-Tokio". Haushofer je ispravno istakao napore Britanaca i Amerikanaca da spreče stvaranje evroazijskog geopolitičkog saveza, koji ujedinjuje Evropu, Rusiju i Istočnu Aziju, i ukazao na brojne pokušaje Nemaca, Rusa i Japanaca da stvore takav savez. On posebno ističe imena grofa Vite, japanskog Markiza Ito, koji je nekoliko puta bio premijer Japana krajem 19. i početkom 20. veka i grofa Goto Simpej, istaknutog japanskog državnik i diplomate sa početka dvadesetog veka.
Konzervativni savez
Da bi se stvar pokrenula sa mrtve tačke potrebno je sprovesti niz akcija kako na nivou državnih organa tako i javnosti dveju zemalja. Od Japana, Rusija očekuje veću autonomiju i ekonomske projekte, o kojima se toliko dugo pričalo.
Od Rusije se zahteva više takta u svojim odnosima sa Japanom i razumevanje političke situacije. Manipulacija sovjetskim i ura-patriotskim mitovima, kao i korišćenje bauka "japanskog militarizma" moraju biti izbačeni iz okvira prihvatljivog. Pitanje izmene Ustava i implementacija normalnih oružanih snaga su unutrašnja stvar Japana. Simpatije stručnjaka, a posebno starije generacije prema japanskoj levici, koji štite član 9 Ustava su jasne, ali nisu na korelaciji sa konzervativnom i suverenističkom orijentacijom same današnje Rusije.
Izbori za gornji dom japanskog parlamenta u 2016. nakon sprovođenja paketa zakona o samoodbrani ukazuje na samo jedno – da je kurs Abe podržan od strane većine stanovništva. Dakle, Rusija bi trebalo da bude u stanju da razume japanske konzervativce i desničarske monarhiste, uključujući članove uticajnog "Nipon Kaige". I naravno, da kontaktiraju sa njima.
Potrebni su kontakti sa anti-američkim desničarskim snagama, uključujući i takve organizacije kao što su "Isui-kai." Sada je to marginalna grupa ali u uslovima globalnih perturbacija u uslovima slabljenja američke hegemonije, ovakve snage talas istorije može dosta visoko da ponese. Treba imati u vidu činjenicu da među desničarima osim ovih anti-amerikanaca i pristalica viševektornog pristupa Abea, ima mnogo ljudi koji su po svojim anti-američkim pogledima neokonzervatori kao što je trenutni predsednik "Nipon Kaige" - Tada Takubo. Istovremeno, Rusiji nije bitno da li nas Japanci vole ili ne već da se oslobode američkog tutorstva, navodi ruski Analitički centar Katehon.
Izvor: Katehon.com
