Pravda

Piše: Marina Kostić, Katehon Albanija ima status kandidata za članstvo u EU od juna 2014. godine. U novembru prošle godine, Evropska komisija je preporučila državama članicama da razmotre otvaranje pristupnih pregovora sa Albanijom uz uslov da se prethodno, pre održavanja narednih opštih izbora ove godine, usvoje promene Ustava koje bi omogućile sprovođenje sveobuhvatne reforme pravosuđa i izbornih zakona. Imajući u vidu sveobuhvatnost ovih reformi otpočinjanje pregovora sa EU će još sačekati. Republika Makedonija ima status kandidata od 2005. godine, ali je otvaranje pregovora vezano pre svega za odnos sa Grčkom, kao članicom Unije, a od 2015. godine i sa sprovođenjem Sporazuma iz Pržina, koji su potpisali predstavnici najvećih parlamentarnih stranaka uz posredovanje Evropske unije i hitnih reformskih prioriteta definisanih od strane Evropske komisije u junu 2015. godine. Vanredni parlamentarni izbori, su nakon što su ispunjene odredbe Sporazuma iz Pržina, održani 11. decembra 2016. godine, a reformski prioriteti obuhvataju oblasti vladavine prava i osnovnih prava, depolitizaciju državne uprave, slobodu govora i reformu izbornog sistema. Pored toga, posebni nadzor vršiće se u oblastima među-etničkog dijaloga i ekonomskog upravljanja. Poseta Mogerinijeve dešava se u momentu kada nova vlada Republike Makedonije još nije formirana, a očekuje se da Zoran Zaev, lider Socijaldemokratskog saveza Makedonije (SDSM), nakon što lider VMRO-DPMNE Nikola Gruevski nije uspeo da sakupi dovoljnu većinu glasova, dobije i formalni mandat za sastav nove Vlade.  NJeno formiranje zavisiće od podrške albanskih partija, čiji je jedan od zahteva usvajanje Rezolucije kojom bi se osudio „genocid nad albanskim narodom u Makedoniji u periodu 1912-1956. godine“. Najdalje su u evropskim integracijama napredovale Srbija i Crna Gora, sa kojima je Evropska unija otvorila pristupne pregovore i veći broj poglavlja. Crna Gora je od početka pregovora u junu 2012. godine otvorila 26 od ukupno 33 poglavlja, a nakon sastavljanje nove vlade u novembru 2016. godine može se očekivati nastavak evropskog puta Crne Gore. Prva međuvladina konferencija koja je označila početak pregovora sa Srbijom održana je 21. januara 2014. godine i od tada je otvoreno 8 od ukupno 35 poglavlja, od kojih će dva biti otvorena neposredno pre posete Visoke predstavnice Beogradu. Napredak Srbije u pregovorima u svim poglavljima uslovljen je napretkom u pregovorima u okviru poglavlja 35 - ostalo, koje je zajedno sa poglavljem 32 – finansijska kontrola, prvo otvoreno i koje se odnosi na “normalizaciju odnosa Srbije i Kosova*“, kako je to navedeno u Zajedničkoj poziciji Evropske unije od 30. novembra 2015. godine. Otvaranje poglavlja 23 – pravosuđe i osnovna prava i 24 – pravda, sloboda i bezbednost odloženo je zbog rezervi Hrvatske i do njega je došlo u julu prošle godine nakon što je Vlada Srbije usvojila Akcioni plan za ostvarivanje prava nacionalnih manjina, dok će poglavlje 26 – kultura i obrazovanje, takođe zbog rezervi Hrvatske, umesto u decembru prošle godin, biti otvoreno danas, 27. februara 2017. godine, nakon što je potpisan aneks Memoranduma o saradnji u oblasti izdavanja udžbenika na jeziku i pismu nacionalne manjine. Nema sumnje da će normalizacija odnosa Beograda i Prištine biti prioritetna tema Mogerinijeve sa državnim zvaničnicima u Beogradu, kao i da će Srbija potvrditi svoju evropsku opredeljenost i insistiranje da Priština omogući formiranje Zajednice opština sa srpskom većinom. Ekonomski razvoj i investicije ostaće glavna poruka srpskih zvaničnika nakon ove posete. Poseta Mogerinijeve Sarajevu je u ovom momentu možda najostljivija budući da se odvija u jeku institucionalne krize oko vaninstitucionalnog podnošenja zahteva za reviziju presude Međunarodnog suda pravde u Hagu po tužbi Bosne i Hercegovine protiv Srbije za genocid i nekoliko meseci nakon održavanja referenduma o Danu Republike Srpske. Bosna i Hercegovina je potencijalni kandidat za članstvo u EU, a svoju kandidaturu za članstvo je podnela 15. februara 2016. godine, nakon što je 26. januara iste godine, Savet ministara BiH usvojio takozvani mehanizam koordinacije i adaptaciju trgovinskog dela Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju sa EU. Mehanizam koordinacije znači da će BiH u pitanjima koja se odnose na EU „govoriti jednim glasom“ tj. da će se ostvariti efikasan mehanizam koordinacije donošenja odluka između različitih institucija i nivoa vlasti. Utvrđena su i zajednička tela u okviru mehanizma koordinacije u cilju efikasnog ostvarivanja koordinacije procesa evropskih integracija Bosne i Hercegovine – Kolegij za evropske integracije, ministarske konferencije, Komisija za evropske integracije, potkomisije za evropske integracije  i radne grupe za evropske integracije. U svetlu navedenog Visoka predstavnica će nastaviti da insistira na jedinstvu BiH i koordinaciji njenih politika u odnosu na EU. Na kraju, što se tiče privremenih institucija u Prištini, Evropska komisija je još 2005. godine usvojila dokument „Evropska budućnost za Kosovo“, a 2008. godine, uspostavljena je misija EU za vladavinu prava – EULEX. Savet ministara EU je 2008. godine primio k znanju „kosovsku deklaraciju o nezavisnosti“, podvlačeći uverenje da je to jedinstven - sui generis – slučaj. Komisija je 2009. godine usvojila dokument „Kosovo – ispunjavajući njegovu evropsku perspektivu“, dok je 2012. godine pokrenut dijalog o viznoj liberalizaciji. Takozvani “Sporazum o stabilizaciji i asocijaciji sa Kosovom“ stupio je na snagu 1. aprila 2016. godine. Pored insistiranja na većoj borbi protiv kriminala i korupcije, i ispunjavanju uslova za viznu liberalizaciju, glavna poruka Mogerinijeve će svakako biti vezana za ratifikaciju Sporazuma o demarkaciji sa Crnom Gorom iz 2015. godine, koja je zajedno sa protivljenjem stvaranju Zajednice opština sa srpskom većinom, bila razlog za brojne nasilne proteste opozicije u Prištini prošle godine. Budući da srpski poslanici ne učestvuju u radu kosovskih institucija, pa i Skupštine, nezadovoljni zbog  usvajanja Zakona o Trepči i neformiranja Zajednice, može se očekivati pritisak na njih kako bi se vratili u Parlament i omogućili ratifikaciju Sporazuma o demarkaciji za koji je potrebna dvotrećinska većina. Stvaranje Zajednice će se, bez obzira na sve što je Srbija do sada ispunila iz briselskog dijaloga, i dalje uslovljavati – sada transformisanjem Kosovskih bezbednosnih snaga u oružane snage Kosova i ostvarivanjem istog statusa za Albance koji žive na jugu Srbije u opštinama Preševo, Medveđa i Bujanovac. Poseta Federike Mogerini regionu neće doneti ništa novo. Ona će pokazati da EU nastavlja da igra ulogu glavnog pregovarača, pomiritelja i reformatora unutrašnjih politika i odnosa glavnih političkih aktera regiona. Politika uslovljavanja ostaje glavni instrument i snaga Evropske unije u odnosu na zemlje regiona. Zemlje regiona će, sa druge strane, nastaviti da izražavaju svoju stratešku opredeljenost članstvu u EU, kao najboljem načinu stabilizacije i napretka njihovih društava, uz naglašavanje ekonomskog razvoja i investicija, kao ključnog prioriteta odnosa sa EU i ostalim državama regiona i ispunjavanja ostalih političkih kriterijuma za članstvo u ovoj organizaciji. Izvor: katehon.com