Pravda

Piše: Donko Rakočević Balkansko poluostrvo je uvijek privlačilo pažnju velikih sila, i često je bilo predmet njihovih sporenja. Tako je bilo i na početku 20. vijeka, kada su formirana dva velika bloka suprotstavljenih sila, s obzirom na njihove imeprijalističke pretenzije, bilo je važno koji je će od njih zagospodaraiti tim značajnim strategijsko-političkim prostorom. Francusko interesovanje za Balkan imalo je za ishodište ekonomsku korist. Francuska je dugo bila zainteresovana za očuvanje Turskog carstva, s obzirom na okolnost da je francuski kapital bio u Turskoj mnogo prisutniji od kapitala ma koje druge sile. Ali, početkom 20. vijeka, njemački kapital i industrija sve više prodiru u Tursku, a i težnje za njeno komadanje postaju sve veće, zbog toga postepeno slabi francuska zainteresovanost za očuvanje Turske, a raste interesovanje za balkanski prostor. U toj novoj orijentaciji Francuske, važno mjesto zauzimala je Srbija, koja je bila i prva prepreka na putu njemačkog i austrijskog imperijalizma. Ekonomsko prisustvo Francuske u Srbiji najbolje ilustruje podatak da je, u periodu uoči Prvog svjetskog rata, udio njenog kapitala u stranim kreditima u Srbiji iznosio 86 odsto. Radilo se o ogromnim iznosima. Francuski kapital se u Srbiji nije angažovao samo u vidu zajmova, nego sve više i u drugim vidovima – u rudarstvu i drugim privrednim granama. Francuska je pokazivala interesovanje i za Crnu Goru, ali naravno ne koliko za Srbiju, jer francuskom kapitalu Crna Gora nije pružala velike mogućnosti. Ipak, Crnoj Gori je 1909. godine odobren jedna zajam od 6 miliona franaka. Francuska je željela da Crnu Goru, kao i Srbiju, veže za Antantu. U svim tim naporima Francuske, važnu ulogu odigrali su njeni masoni, koji su zazuzimali ključna mjesta u francuskom državnom aparatu, kao i u bankarstvu i privredi. Tom temom se bavio dr Dimo Vujović u svojoj knjizi „Francuski masoni i jugoslovensko pitanje 1914-1918. godine“. Ovaj istaknuti crnogorski akademik je više godina ovu temu istraživao u beogradskim i zagrebačkim arhivama i bibliotekama, ali je najznačajnije izvore pronašao u Parizu – u arhivama Velikog orijenta Francuske i Velike lože Francuske, u zapisnicima sa sjednica tih loža, kao i Konferencije masona savezničkih zemalja iz januara 1917. godine i Kongresa masona savezničkih i neutralnih zemalja  iz juna 1917. godine. Povodom izlaska pomenute knjige, oktobra 1994. godine, imao sam čast da obavim intervju za „Istok“, u Crnogorskoj akademiji nauka, sa dr Dimom Vujovićem, koji mi je  tada između ostalog rekao: „Teško je kvantifikovati nečiju ulogu u tako krupnom istorijskom događaju kao što je stvaranje jedne nove države, ali ono što se bez rezerve može reći jeste da su francuski masoni tokom Prvog svjetskog rata bili veliki prijatelji balkanskih naroda i zagovornici stvaranja jugoslovenske države. S obzirom da se radilo o moćnoj organizaciji, njeno angažovanje u korist Srbije i Jugoslavije, nije bilo mala pomoć… I srpski masoni su bili vrlo aktivni učesnici u radu na realizaciji jugoslovenske ideje, i u tome su uvijek išli korak ispred zvaničnih društveno-političkih faktora Srbije. U radu na jugoslovenskom zbližavanju, oni su se povezivali sa hrvatskim masonima koji su takođe bili pretežno jugoslovenski orijentisani. Zahvaljujući toj saradnji, kao i podršci koju su imali od francuskih masona, jugoslovenska ideja je puštala sve dublje korijene.“ Hrvatski masoni su smatrali da su Srbi i Hrvati jedan narod „po krvi, rodu i jeziku“ i da ih dijeli samo ime i vjera, kako je to pisao 1907. godine Adolf Mihalić, straješina hrvatske lože „LJubav bližnjega“. Saradnja hrvatskih i srpskih masona je produžavana i za vrijeme rata, u emigraciji, gdje su većina članova Jugoslovenskog odbora bili masoni. Oni su održavali stalne kontakte ne samo sa srpskim poslanstvom u Parizu, nego i direktno sa predsjednikom vlade Nikolom Pašićem. Tako u drugoj polovini oktobra 1918. godine, Veliki majstor Đorđe Vajfert upućuje Pašiću svog saradnika Dušana Đ. Miličevića radi dobijanja uputstava u daljim aktivnostima (Arhiv Srbije, Pašićevi spisi, kut 2). Iako je rat bio završen i proglašeno jugoslovensko ujedinjenje, aktivnost srpskih i hrvatskih, odnosno jugoslovenskih masona u Francuskoj nije prestajala. Sada je trebalo braniti ostvareno ujedinjenje i boriti se da to priznaju velike sile. U tome su francuski i drugi masoni mogli odigrati značajnu ulogu, s obzirom da su i mnogi učesnici Mirovne konferencije bili masoni. Zbog toga je delegacija Kraljevne Srba. Hrvata i Slovenaca na Mirovnoj konferenciji, odlučila 1. marta 1919. godine, da uticajnim masonima dostavi izvjesne informacije o jugoslovenskim stavovima i zahtjevima. Ta informacija ej sačinjena u maju 1919. godine, i štampana kao brošura pod naslovom „Nacionalni zahtjevi Srba, Hrvata i Slovenaca“. Pojavila se kao obraćanje masonima savezničkih država od strane njihove braće Srba, članova pariske lože „Kosmos“. Glavni koordinator u pripremi te brošure bio je Dušan Tomić, dopisnik kraljevskog presbiroa koji je inače bio i član lože „Kosmos“ i koji je (o čemu postoje dokazi u Arhivu Srbije) često, pa i ovim povodoom, slao izvještaje lično Nikoli Pašiću. Brošura je štampana u impozantnom tiražu od 30.000 primjeraka i to 20.000 na francuskom i 10.000 na engleskom jeziku, a upućena je pojedinačno svim masonima i ložama u Francuskoj i ostalim savezničkim državama. U izvještaju Pašiću, Tomić piše da se sa pomenutim zahtjevima upoznalo 100.000 masona. O stavovima francuskih masona porema jugoslovenskom pitanju mnogo govori i činjenica da je tako istaknuti francuski mason kakav je bio general Penje (na slici), napisao predgovor za tu brošuru. On se u predgovoru zadržao na iznošenju nekih opštih načela o potrebi stvaranja trajnog mira, ali je u pismu Dušanu Tomiću napisao sledeće: „Ja živo želim da propaganda preuzeta od vas i naše srpske braće bude plodonosna, a osim toga ja vam zahvaljujem za veliku čast koju ste mi učinili tražeći od mene nekoliko uvodnih redaka za vašu brošuru.“ Stavove francuskih masona prema jugoslovenskom pitanju, pa i prema ujedinjenju Crne Gore i Srbije, koje je dio tog pitanja, potvrdio je 11. februara 1920. godine, Veliki majstor Velike lože Francuske Bernar Velof na pripremnom konventu masonerije savezničkih zemalja, obraćajući se Dušanu Miličeviću, predstavniku Velike lože Jugoslavije: „Velikoj loži Jugoslavije želimo sreću i napredak, pošto smo doprinijeli, u borbi koju smo nedavno vodili, tome da mladi jugoslovenski narod može da postane svoj gospodar i da se slobodno razvija.“ (izvor: Petit Convent preparative du 11 fevrier 1920 des puissances maconiques allices). Mogu li Amerikanci da dobiju S-400, saznajte OVDE. Izvor: Sedmica