Pravda

Piše: Nataša Jovanović (Pečat) Veličanstvena kompozicija Vaznesenja Hristovog mozaički dekorisana na kupoli Hrama Svetog Save, kakva po rečima Nikolaja Muhina nije napravljena u čitavoj istoriji hrišćanstva, nedugo po otkrivanju, naružena je od strane dela javnosti. Zamerke su se kretale od toga da je nedopustivo da na srpskom hramu osvanu ruska slova i ruski životopis, a nauštrb, navodno, autentičnog srpskog ikonopisa i pisma, do toga da je reč o „antinarodnom stavu Crkve“ i „forsiranju mrtvog jezika“. Tako je mozaik grandiozne kompozicije Vaznesanja Gospodnjeg bez premca u crkvenoj umetnosti pravoslavlja i uopšte u izradi mozaika, dar ruskog naroda Srbiji, predstavljen kao još jedan dokaz ruske demonstracije moći. Zaprepašćujuće je odsustvo poznavanja sopstvene istorije. Da nije, pomenuti bi u red sa ruskim mozaikom morali da stave Dušanov zakonik i Savino Zakonopravilo i pravilno zaključe, što nisu ili bili kadri ili su namerno prećutali, da je sve naše veliko vizantijsko, te da na Balkanu i u Rusiji Vizantija nije nikada „umrla“. No i u ovoj neobaveštenosti postoji neka unutrašnja logika – ne toliko antivizantijska koliko dosledno antisrpska. O ovim „varvarskim i anticivilizacijskim stavovima“ filozof i analitičar Nikola Tanasić imao je nekoliko sjajnih zapažanja. Objašnjavajući da uočena ruska slova na mozaiku predstavljaju deo crkvenoslovenskog nasleđa, kaže: „Crkvenoslovenski jezik je živa tradicija srpskog naroda koja se koristi neprekinuto skoro duplo duže od književnog srpskog jezika. Naš narod ga je usvojio nakon velikih seoba, i njegova upotreba traje do dana današnjeg. Praktično svi srpski hramovi podignuti između 17. i 20. veka (brojni podignuti kasnije) ispisani su ovim jezikom, uključujući i mnoge hramove na teritoriji Beograda. I svako zalaganje za ukidanje, zanemarivanje i zaborav ovakve jedne žive tradicije jednog naroda nije ništa drugo nego varvarstvo.“ Nesumnjivo je da iza primedbi na račun mozaika stoji diskontinuitet pravoslavnog pogleda na svet, ali i duboko nepoznavanje vizantijskog nasleđa koje podrazumeva civilizacijski, vrednosni model, a ne dominaciju bilo kog naroda Komonvelta koji je negovao svoje nacionalne varijacije. Tek pod uticajem zapadne totalitarne svesti nacionalne varijacije se apsolutizuju i isključuju ovu komunikaciju… Suštinski, nasleđe Vizantije, istočnopravoslavni civilizacijski krug, nikada nije izbrisan iz kulturnog života jugoistočne Evrope. Države naslednice Vizantije nikada nisu odustale od svoje civilizacijske misije. O tome u knjizi „Vizantijski komonvelt“ Dimitrije Obolenski kaže: „Čitav vek posle 1821. u mašti grčkog naroda i njegovih državnika i dalje živi velika ideja obnove Vizantijskog carstva ponovnim osvajanjem Carigrada. U udaljenim manastirima i seoskim zajednicama u unutrašnjosti, i na ostrvima, u ličnom verovanju i zajedničkom bogosluženju i među seljacima i kod gradskog stanovništva koji su ostali verni religiji svojih pradedova, pre svega u svetom pričešću, onoj simboličnoj drami čovekovog spasenja koja se bez ikakvih suštinskih izmena odvija još od početka hrišćanstva, pravoslavni narodi istočne Evrope do današnjih dana sačuvali su živu vezu sa svojom vizantijskom prošlošću.“ Još precizniji je akademik Lihačov: „Da smo bili odvojeni od Vizantije, mi ništa ne bismo mogli da postignemo. Nemoguće je misliti da je mnogoboštvo iznad hrišćanstva. To je antiistorijska misao.“ U pozadini opominjanja Crkve da neguje antinarodni stav tako što dozvoljava ruski rukopis na srpskom hramu, stoji insistiranje na tezi da „maligni“ uticaj i dominacija Rusije čak i na polju umetnosti (šta bi bilo kada bi se realno postojanje Vizantije pokazalo na nivou prava ili uređenja države?) preti slobodi i Srbije i Balkana. Drugim rečima, pravi razlozi, smisao i domašaj „anticivilizacijskih“ zapažanja mogu se razabrati i uvidom u proces uspostavljanja dominacije zapadne pseudoimperije na ovim geostrateškim čvorištima za šta je neophodno eliminisati svako rusko prisustvo, pa i ono sačuvano u pravoslavnoj i vizantijskoj civilizaciji. Da se bitka za Balkansko poluostrvo od strane civilizacijski suprotstavljenih geopolitičkih igrača ne vodi od juče, te da su u različitim periodima bila izražena nastojanja imperijalnih sila da izbace svaki ruski uticaj iz duhovnog života Srba svedoči istorija 18. i 19. veka. Tako je recimo grof Koler, poverenik carice Marije Terezije, sredinom 18. veka sprovodio reforme u Vojnoj granici kojima je ukidao proslavljanje srpskih svetaca u crkvenom kalendaru, krivotvorio pravoslavni katihizis, ukidao „drevne narodne običaje spojene i osveštane crkvenim kultom pogreba i opela“. Poput grofa Kolera ili njegovog ideološkog alter ega Britanca E. Gibona, koji je za Vizantiju rekao da predstavlja trijumf „varvarstva i religije“, i ovdašnji drugosrbijanci negoduju na svako vizantijsko prisustvo u duhovnom životu Srba. Otuda bi bilo zanimljivo zapodenuti raspravu sa njima, i čuti između ostalog i to da li im poput ruskog mozaika u Hramu Svetog Save smeta činjenica da su recimo Dečani sagrađeni pod uticajem italijanske kulture i da ih je radio majstor Fra Vito iz Kotora, ili to O spoljašnji izgled Studenice koja ima romanički oltarski prostor podseća na katedralni hram u Pizi… ili im baš i samo smetaju „ruska slova“ na kupoli Hrama… Bilo bi lepo da otkriju svoje prave motive. Jer razlika između srpskog i ruskog ikonopisa se kao pitanje ne postavlja. Kao što nije upitan ni stav Svetosavske Srbije o ulozi Trećeg Rima. O obnovi srpske državnosti Crne Gore i ujedinjenju sa Srbijom i Srpskom pročitajte OVDE. Izvor: Sedmica