I to bez ikakvih pisanih tragova o tome. Kako je nedavno, tokom boravka u SAD, preneo Ivica Dačić, američka administracija je spremna da sasluša „i drugačija rešenja za Kosovo”, što bi trebalo da znači da nisu više tvrdog stava o nezavisnosti Kosova u okvirima koje sada ima.
Srpski ministar spoljnih poslova je, podsetimo, preneo da je savetnik za nacionalnu bezbednost DŽon Bolton poručio da su oni „spremni da saslušaju kreativna rešenja mogućih problema uključujući i Kosovo”. I dok se očekuju koja bi, eventualno, nova „kreativna” rešenja bila prihvatljiva za sve strane, „kreativnost” su pokazivali i najbliži saradnici Josipa Broza.
Iscrtavajući unutrašnje granice u državi, kako se ispostavilo, činili su to uglavnom na uštrb Srbije. Tako su pojedini gradovi i opštine, koji su decenijama pa i stotinama godina bili u sastavu Srbije i sa većinskim srpskim stanovništvom, preko noći „prebacivani” što na Kosovo, što u Hrvatsku i Makedoniju.
Dakle, na osnovu praktično jedne usmene naredbe tadašnja Autonomna Kosovsko-Metohijska Oblast (AKMO) je 1959. dobile današnje obrise, odnosno administrativne linije. Do pre 59 godina, srezovi Leposavić i Lešak, sa većinskim srpskim stanovništvom su iz raške oblasti takoreći preko noći završili na Kosovu, pripojeni Kosovskoj Mitrovici. Istoričari nikada nisu pronašli dokumenta na osnovu kojih je 197 kvadratnih kilometara teritorije Raške pripojeno Kosovu.
Kosovo se, objašnjava direktor Instituta za savremenu istoriju Momčilo Pavlović, protezalo do Kosovske Mitrovice. I onda se 1953. godine pravi ustavna reforma, a 1955. uvodi komunalni sistem i vrši velika revizija administrativnog uređenja SFRJ u kojoj se prepolovljava broj srezova. „U tom procesu koji traje od 1956. do 1960. ukidaju se srezovi i spajaju i jačaju opštine i u tom procesu se ojačava i mitrovički srez na Kosovu. O svemu tome improvizovane odluke su donosili partijski forumi. Odluka na papiru ne postoji nego imamo samo ucrtanu mapu sreza”, objašnjava Pavlović i dodaje da je posle rata tendencija bila da se svi narodi oslobode navodnog velikosrpskog ugnjetavanja i nacionalizma.
Prema njegovim rečima, komunisti su Kosovu dali teritorijalnost, odnosno posebnost zaokruživši ga kao posebnu oblast u okviru Srbije. Ova prekrajanja se najčešće vezuju za ime Petra Stambolića i Slobodana Penezića Krcuna. Međutim, kako kaže Pavlović, česta tumačenja da je Stambolić pripojio Leposavić i Lešak Mitrovici, kako bi bio izabran za delegata u Saveznoj skupštini su samo konstrukcija jer se u to vreme nije moglo govoriti o demokratskim izborima.
Kako je u svojoj doktorskoj disertaciji posvećenoj jugoslovenskoj državnoj politici na KiM od 1958. do 1974. napisao Miomir Gatalović, bila je to politika izlaženja u susret zahtevima i potrebama stanovništva albanske nacionalnosti na Kosovu i Metohiji, koje je činilo više od dve trećine ukupnog stanovništva kako bi se pacifikovale njihove iredentističke težnje usmerene na pripajanje KiM Albaniji.
„To je posebno bilo uočljivo od Brionskog plenuma 1966. godine, kada je pokrajina postupno kroz ustavnu reformu stekla veću samostalnost unutar jugoslovenske federacije. Navedeni proces činjen je na štetu nealbanskih naroda na Kosovu i Metohiji, koji su na različite načine bili svesno diskriminisani od strane državnih organa i primoravani na iseljavanje, a što je ostavilo posledice trajnog karaktera u međunacionalnim odnosima”, naveo je Gatalović.
Uz sve to, trebalo bi podsetiti i da je odlukom od 6. marta 1945. proteranim Srbima i Crnogorcima zabranjen povratak na teritoriju Kosova. U aprilu 1963. godine, autonomna kosovsko-metohijska oblast je uzdignuta na nivo pokrajine, a od 1968. ime je promenjeno u Socijalistička Autonomna Pokrajina Kosovo, čime je Metohija uklonjena iz naziva. Između 1974. i 1989. godine, Kosovo i Metohija je imalo faktički status federalne jedinice u SFRJ koji je izgubila posle donošenja Ustava 1990. godine.
„Granice između Srbije i Kosova državnim su učinili Amerika, odnosno NATO. Međutim, ni u najkreativnijem tumačenju to se ne mogu smatrati državnim granicama jer se državne granice utvrđuju na sasvim drugi način. Posle određenih događaja, na velikoj međunarodnoj konferenciji formiraju se mešovite komisije za demarkaciju, odnosno za razgraničenje koje izlaze na teren i povlače tu granicu, od kote do kote, od brda do brda. Srbija je to sa Albanijom radila nekoliko godina”, objašnjava Pavlović i dodaje da može da bude revizije samo međunarodno priznatih granica, dok je takozvana granica između Srbije i Kosova stvorena u neregularnim okolnostima.
Na pitanje da li bi se položaj Srbije u vezi sa Kosovom mogao porediti sa situacijom u kojoj se Rusija našla u vezi sa Krimom, kao što to tvrde neki istoričari, naš sagovornik kaže da istorijske okolnosti nisu iste jer je Rusija jednim aktom poklonila Krim Ukrajini dok je Srbija povratila Kosovo. Međutim, kako ističe, politička poređenja bi mogla da se prave.
Pročitajte OVDE ko otvara Pandorinu kutiju kada je reč o Kosovu.
Izvor: Politika
