Piše: Velibor DŽomić

S jedne strane, to govori o ogromnom neznanju kao neposrednoj posledici višedecenijskog ideološko-partijskog, marksističkog i materijalističkog ”obrazovanja” iz socijalističkog perioda. S druge strane, ta činjenica ukazuje da se na delu suočavamo sa nedopustivom površnošću u pristupu tako složenom pitanju kakvo je, bez sumnje, pitanje Kosova i Metohije i naše Crkve kao žile kucavice Kosova i Metohije.

Crkva kao tabu tema pregovora

Danas ispred sebe imamo dvadesetak, po Srbe i Srbiju katastrofalnih, sporazuma od tzv. Kumanovskog iz 1999. godine, preko tzv. Tehničkih iz 2011. godine do tzv. Briselskog iz 2013. godine i ostalih sporazuma koji su posle njega zaključeni. Tim sporazumima je, zapravo, vršena uporna, sistemska demontaža državno-pravnog poretka Republike Srbije posebno na severu Kosova i Metohije, ali i svuda južno od Ibra gde su i posle NATO bombardovanja i okupacije na Kosovu i Metohiji postojali državni organi Republike Srbije. Iz sadržaja tih sporazuma se vidi da pitanju položaja i efikasne zaštite Srpske Pravoslavne Crkve na Kosovu i Metohiji uopšte nije posvećena pažnja.

U Prvom sporazumu o glavnim pitanjima normalizacije odnosa Beograd i Prištine ili u tzv. Briselskom sporazumu od 19. aprila 2013. godine ne samo da nema ni jedne odredbe nego nema ni jedne reči o našoj Crkvi na Kosovu i Metohiji. I pored toga, tadašnji direktor Kancelarije Vlade Republike Srbije za Kosovo i Metohiju je, bez zazora i zvanične saglasnosti i stava Svetog Arhijerejskog Sabora SPC kao najvišeg crkvenog tela, najavio da će se ”prvi sledeći sporazum Beograda i Prištine odnositi ili na imovinu ili na crkvu i kulturno nasleđe Srba na Kosovu”.

Naravno, to se nije dogodilo ni za pet godina od kada je ta informacija objavljena. Državna vlast Republike Srbije o tome nikada nije pokrenula zvanični i stručni dijalog sa predstavnicima Srpske Pravoslavne Crkve, a, kako stvari stoje, ni sa predstavnicima Evropske unije u Briselu. Po svemu sudeći, izgleda da je pitanje Srpske Crkve na Kosovu i Metohiji i njenog položaja i zaštite tabu tema za političke elite.

Zašto? Zato što je to pitanje najsloženije i politički najrizičnije, pa se, sudeći po toku događaja, a u ove dane i po javnim najavama sa zvaničnih državnih adresa, ide ka tome da se ”pitanje Srpske Pravoslavne Crkve na Kosovu i Metohiji” reši po modelu svršenog čina.

S druge strane, dok je državna vlast Srbije ne samo protivustavno - formalno i faktički nego i suštinski suspendovala i dobrovoljnim sporazumima kao dvostranim pravnim aktima stavljala van snage svoj pravni poredak i ukidala sopstvene državne organe na Kosovu i Metohiji, dotle su kosovsko-metohijski Albanci, obilato potpomognuti od SAD i Evropske unije, revnosno donosili svoje tzv. zakone i druge akte. Na taj način su, malo po malo, a uz dobranu pomoć najpre demokratsko-socijalističkog, a potom naprednjačko-socijalističkog režima od 2011. godine do danas, zaokruživali svoju UČK vlast na okupiranom i otetom delu teritorije Republike Srbije južno od Kosovske Mitrovice, a od 2013. godine i severno od Ibra. Paralelno su pod vlast zakonodavnih, izvršnih i sudskih organa tzv. nezavisne UČK Republike Kosovo stavljali i potčinjavali Srbe - pravoslavne vernike - narod Božji, sveštenstvo i monaštvo, ali i celokupno nepokretno i pokretno, pa čak i nematerijalno sakralno i kulturno nasleđe Srpske Pravoslavne Crkve i Srpskog naroda uopšte. Nepokretna i pokretna kulturna dobra Srpske Pravoslavne Crkve i ostala srpska kulturna dobra su silom stavljena pod režim desetak tzv. pravnih akata te kvazi države. Danas se sa raznih adresa iz Prištine, ali ne samo iz Prištine, svojataju i lažno prikazuju kao ”kosovsko kulturno nasleđe”. Osim toga, Srbi su kroz izbore po ”ustavu i zakonima” tzv. Republike Kosovo uvedeni ne samo u politički sistem ”nezavisnog Kosova” nego, na žalost, i kroz političku organizaciju pod nazivom ”Srpska lista” konstitušu takvu vlast.

Hiljadugodišnja istorija Prizrenske i Raške Eparhije

Kosovo i Metohija se, shodno Ustavu Srpske Pravoslavne Crkve, nalazi u kanonskoj jurisdikciji Eparhije Raško-Prizrenske. Reč je o eparhiji (episkopiji) Patrijaršije Srpske Pravoslavne Crkve koja, u najvećem delu, danas zahvata teritorijalni prostor negdašnje Prizrenske i Raške Eparhije - dve drevne episkopije koje postoje iz predsvetosavskog perioda.

Prema nespornim istorijskim izvorima, hrišćanska vera i crkvena organizacija su na prostoru na kome se danas nalazi Kosovo i Metohija prisutni još od apostolskih vremena, jer se vezuju za Svetog Apostola Tita, učenika Svetog Apostola Pavla. Slovenska plemena su primala Hrišćanstvo u drugoj polovini IX veka za vreme velikomoravskog kneza Rastislava (846.-870.g.). Na njegov poziv su Sveta Braća Kirilo i Metodije 862. godine, blagodareći vizantijskom caru Mihajlu III (842.-867.g.), započeli hristijanizaciju Slovena, a njihovo crkveno i prosvetiteljsko delo su nastavili njihovi učesnici Kliment, Naum, Angelarije, Sava i Gorazd i svi pravoslavni jerarsi posle njih.

Ostaci drevnih, ranohrišćanskih hramova na prostoru kanonske jurisdikcije sadašnje Eparhije Raško-Prizrenske i danas svedoče i podsećaju na hrišćanski identitet i kulturu na tom matičnom srpskom prostoru. Od posebnog je značaja i do danas sačuvana Petrova Crkva u Rasu (negdašnjem Trgovištu, današnjem Novom Pazaru), koja se nalazi u Eparhiji Raško-Prizrenskoj i koja je, na primer, obnovljena, a ne sagrađena, u periodu od IX do X veka. Raški Episkop je imao ključnu ulogu u opredeljivanju za Istok prilikom velikog crkvenog raskola, koji je izazvala Rimska Patrijaršija 1054. godine. U Petrovoj Crkvi u Rasu je Stefan Nemanja potvrdio svoju pripadnost izvornom, nepromenjenom, neokrnjenom Hrišćanstvu Crkve od Istoka.

Prizrenska Eparhija se pominje u prvoj hrisovulji (zlatopečatnoj povelji) vizantijskog cara Vasilija II iz 1018. godine. Dakle, reč je o eparhiji koja se u nekom od istorijskih izvora prvi put pominje pre hiljadu godina! Do sada postoje podaci za više od 20 prizrenskih episkopa.

Raška Eparhija se prvi put pominje 1020. godine u drugoj hrisovulji vizantijskog cara Vasilija II. Ove dve eparhije su objedinjene u drugoj polovini XVII veka. Do sada postoje podaci za više od 40 raških episkopa od kojih su neki bili i potonji Pećki i Srpski Patrijarsi (i Episkop Pavle je 1990. godine sa drevne Raško-Prizrenske episkopske katedre izabran za Patrijarha Srpskog). Ovde još valja ukazati da život Crkve i neposredni dokazi o crkvenom životu i poretku na prostoru Prizrenske i Raške Eparhije datiraju još od apostolskih vremena.

Crkva na na Kosovu i Metohiji ima neprekinuti kontinuitet do danas, a vrhuni od vremena Svetoga Save i ustrojstva Arhiepiskopije Žičke (1219. godine), potonje Pećke Patrijaršije (1349. godine), obnovljene prvi put 1557. godine i drugi put 1922. godine do danas.

Od posebne je važnosti da se ukaže na pažnje i hvale dostojnu činjenicu da od svih srpskih institucija na Kosovu i Metohiji jedino Eparhija Raško-Prizrenska ne ukida svoje prisustvo i ne menja svoj identitet i granice vekovima bez obzira na režime i istorijske nevolje.

Crkva - sa ili bez naroda Božjeg!

Kao što se, pri zdravom razumu, pod Kosovom i Metohija nikako ne mogu podrazumevati samo teritorija i nepokretnosti na njoj, kao i rudna bogatstva ispod zemljine kore, nego i stanovništvo, tako se pod Eparhijom Raško-Prizrenskom nikako ne može i ne sme podrazumevati samo crkveno zemljište na kome se nalaze ”neke crkve i manastiri”. Sa najvažnijih adresa u Beogradu, Prištini i Briselu se čuje anticrkveno, sekularno i pogrešno definisanje i poimanje Crkve na Kosovu i Metohiji kojim se verni narod, odnosno pravoslavni vernici, i to gotovo svi do jednog, koji su istovremeno i građani Republike Srbije, zapravo odvajaju od pripadnosti Crkvi. Po tom nakaradnom, iskrivljenom i necrkvenom doživljaju Crkve na Kosovu i Metohiji, Crkvu navodno čine sveštena lica - episkop, sveštenstvo i monaštvo, ali bez laosa - naroda Božjeg! Oni su, po toj neprihvatljivoj logici i davno poznatoj komunističkoj krilatici, isključivo i samo građani sa verom ”kao privatnom unutrašnjom stvari čoveka”. Takav pristup je za Crkvu neprihvatljiv!

Evidentno je da donosioci državnih i političkih odluka uglavnom ne poznaju ni pojam Crkve Hristove u njegovom osnovnom i najvažnijem značenju, pa, samim tim, ni pojam Srpske Pravoslavne Crkve u celini i, sledstveno, Eparhije Raško-Prizrenske. Za one koji ne znaju, Crkva Božja je Zajednica ljudi i tvorevine sa Bogom Ocem u Hristu Isusu, Sinu Božjem, Koji je njena glava i ipostas silom i dejstvom Svetoga Duha (II Kor. 13,13). Ona je Jedna, Sveta, Katoličanska (Saborna) i Apostolska i projavljuje se kao liturgijska zajednica sveštenstva, monaštva i vernog naroda sa episkopom na određenom prostoru kao Episkopija (Eparhija) i u evharistijskom je jedinstvu sa ostalim episkopijama u okviru jedne Pomesne Crkve. U konkretnom slučaju, Eparhija Raško-Prizrenska je jedna od eparhija Srpske Pravoslavne Crkve.

Pojam Eparhije Srpske Pravoslavne Crkve

Eparhiju Raško-Prizrensku ne čine, kako neki pogrešno smatraju, samo manastiri Dečani, Gračanica, Devič i druge starodrevne srpske pravoslavne Svetinje koje imaju i kulturnu vrednost. Nedopustivo je svođenje Srpske Pravoslavne Crkve na Kosovu i Metohiji, odnosno Eparhije Raško-Prizrenske, isključivo na verske objekte koji imaju određenu istorijsku, kulturnu i duhovnu vrednost i značaj za Srpski narod. Broj od 59 pravoslavnih manastira i crkava (broj 40 pravoslavnih manastira i hramova je pomenuo predsednik Republike Srbije Aleksandar Vučić u svom javnom obraćanju 7. avgusta 2018. godine u Beogradu) koji su još iz vremena tzv. Ahtisarijevog plana i Aneksa V tog Plana planirani za određeni vid pravne zaštite (i to najverovatnije kao mrtvo slovo na papiru, ali služe ”da se Vlasi ne dosete”) je beznačajan u odnosu na oko 1500 pravoslavnih manastira, crkava, crkvišta i isposnica po Kosovu i Metohiji, koji su, svi od reda, neposredno vezani za Srpsku Crkvu vekovima (najpoznatiji savremeni srpski kartograf LJubiša Gvojić navodi da je na Kosovu i Metohiji zabeleženo 1994 srpska toponima, odnosno da se na svaka 2,5 kilometra nalazi neki beleg srpskog prisustva na Kosovu i Metohiji. Na Gvojićevoj karti srpskih Svetinja na Kosovu i Metohiji se nalazi 1181 crkva, 113 manastira, 48 isposnica, 8 spomen kapela i 1 spomen kosturnica ili 1350 crkvenih zdanja. Pored toga, nalazi se i 534 pravoslanih srpskih grobalja, 96 srpskih tvrđava i starih gradova i 14 dvoraca srpske vlastele na Kosovu i Metohiji). Spisak i broj, jasno je, nije konačan.

S druge strane, Eparhija Raško-Prizrenska samo na Kosovu i Metohiji (bez značajnog dela Raške oblasti) ima 5 arhijerejskih namesništva (Prizrensko, Pećko, Prištinsko, Gnjilansko i Kosovskomitrovačko), 32 crkvene opštine, 57 parohijskih sveštenika i 3 đakona, kao i 21 aktivni manastir sa više od 130 monaha i monahinja i više desetina veroučitelja. I oko 120 do 130 hiljada pravoslavnih vernika koji, po slobodnoj volji, pripadaju parohijama u Eparhiji Raško-Prizrenskoj i koji su, i pored NATO bombardovanja, UČK terora i svih pogroma od 1999. godine do danas, ostali i opstali na Kosovu i Metohiji kao pravoslavni Srbi - eparhioti Eparhije Raško-Prizrenske.

Parohija je, po Ustavu Srpske Pravoslavne Crkve, ”zajednica pravoslavnih lica koja stoje pod duhovnim rukovodstvom jednog parohijskog sveštenika”, a čini je, po pravilu, ”najmanje 300, a najviše 500 pravoslavnih domova”. Takođe, svoje, i to posebno mesto ima i drevna, spaljena, pa obnovljena Bogoslovija Svetih Kirila i Metodija sa pedesetak učenika i dvadesetak nastavnika i službenika, kao i druge crkvene ustanove poput horova, narodnih kuhinja, kola srpskih sestara i drugih crkvenih organizacija.

Osim toga, na prostoru Kosova i Metohije se nalazi i Manastir Pećka Patrijaršija - srednjovekovno sedište Arhiepiskopa i Patrijaraha Pećkih i Srpskih. Reč je o stavropigijalnom ženskom manastiru, koji se nalazi pod kanonskom jurisdikcijom Patrijarha Srpskog. Kao što se vidi, na teritoriji Kosova i Metohije deo svojih nadležnosti ima i Patrijarh Srpski.

U tu Srpsku Crkvu na Kosovu i Metohiji, tu našu skoro dvomilenijumsku crkvenu punoću, spadaju i svi Srpski Svetitelji, Mučenici i Novomučenici i svi preminuli pravoslavni hrišćani - arhiepiskopi i patrijarsi pećki, episkopi prizrenski, hvostanski, raško-prizrenski od najranijih hrišćanskih vremena do danas, sveštenici, monasi, monahinje, vernici - sve Srbi sa Kosova i Metohije protiv kojih se kosovsko-metohijski Albanci danas bore više i ostrašćenije nego protiv preostalih skoro 130 hiljada Srba na Kosovu i Metohiji. NJihove grobove već dve decenije sistematski, u produženom trajanju, zatiru i uništavaju kosovsko-metohijski Albanci i nikako ne mogu da završe obračun sa njima.

Ta crkvena punoća za kosovsko-metohijske Albance, kako vidimo, nije ”mit i i mitologija”. Ona za Albance, za razliku od onih koji danas govore o ”mitu, snu, priviđenju,”, znaju da se Srbi nisu odrekli Kosova i Metohije dok se god ne odreknu te i takve svoje Crkve. Mi smo danas kao sveštenici suočeni sa onim o čemu vrlo ubedljivo i jasno govori Vladika Atanasije: predsednik Srbije Aleksandar Vučić pretenduje da svoj lični mentalitet i defetizam nametne čitavom Srpskom narodu. I to mentalitet koji je suprotan istorijskom, hrišćanskom i svetosavskom mentalitetu i karakteru našeg naroda. Sve je, osim svoje politike, proglasio za ”mit”, a svoju politiku za ”politiku protiv mitova i večnih istina”.

Crkvena punoća ili 59 objekata

Posebno je važno da se zna da se Srpska Pravoslavna Crkva u bilo kojoj vrsti dijaloga o Kosovu i Metohiji, tzv. spoljašnjeg ili tzv. unutrašnjeg, a potom i prilikom donošenja bilo kakvih odluka, nikako ne sme i ne može svoditi i svesti samo na 59, 40 ili 2040 nepokretnosti sa određenim zaštitnim zonama (manastire, crkve, konake, imanja), a to je, na žalost, intencija Vašingtona, Brisela, Beograda i Prištine.

Do sada je jasno da je pitanje Srpske Pravoslavne Crkve, oličene u Eparhiji Raško-Prizrenskoj, u političkim pregovorima o statusu Kosova i Metohije uz posredovanje Evropske unije, na žalost, ostavljeno za kraj i slobodno se može tvrditi da će takav pristup imati dalekosežne negativne posledice po srpske nacionalne i crkvene interese. Jer, ako se to, ne daj Bože, dogodi onda će naš verni narod sa svojim Svetinjama i sveštenstvom doživeti ono što su doživeli pravoslavni Grci nakon Mirovnog sporazuma između Grčke i Turske u Lozani 1923. godine, tj. biće osuđeni na nove progone, iseljavanje, izumiranje i konačni nestanak vrlo brzo nakon eventualnog ”istorijskog dogovora”. To je sa jedne od najvažnijih državnih adresa usmeno saopšteno jednom crkvenom velikodostojniku sa Kosova i Metohije u martu 2018. godine: ”Srbi južno od Ibra će svakako nestati!”

Dosadašnji tok tzv. spoljašnjeg i tzv. unutrašnjeg dijaloga je nedvosmisleno pokazao da je prvorazrednom i najvažnijem pitanju na Kosovu i Metohiji - pitanju Srpske Pravoslavne Crkve u njenoj punoći i jedino prihvatljivom izrazu i značenju - posvećeno najmanje ili ni malo pažnje bez obzira što je reč o jedinoj srpskoj instituciji koja je neprekinuto prisutna na čitavoj teritoriji Kosova i Metohije vekovima i danas. To se jasno videlo i iz zvaničnog obraćanja predednika Republike Srbije Aleksandra Vučića 7. avgusta 2018. godine u Boeogradu. Teško je naći reč opravdanja ili razumevanja za takav odnos prema pitanju Crkve kao suštinski najvažnijem, ali i najsloženijem pitanju na Kosovu i Metohiju.

Nesumnjivo, iz zvaničnih crkvenih akata se vidi da Srpska Pravoslavna Crkva uvažava nadležnosti državnih organa Srbije. Otvoreno je pitanje kako su i da li su državni organi Srbije - posebno šef države, Skupština i Vlada - do sada u institucionalnom smislu uvažili i tretirali nadležnosti, mesto, značaj, ulogu, položaj i budućnost Srpske Pravoslavne Crkve - Eparhije Raško-Prizrenske na Kosovu i Metohiji u opasnim i sudbonosnim političkim političkim procesima u koje su, preko međunarodnih faktora iz Evropske unije i SAD, upleteni. Po svemu sudeći, jedino pravo koje se priznaje Srpskoj Pravoslavnoj Crkvi po pitanju Kosova i Metohije jeste ”pravo da iznese svoje mišljenje”. I ništa više od toga!

U tom pogledu, posebno zabrinjava navod predsednika Srbije Aleksandra Vučića o Srpskoj Crkvi na Kosovu i Metohiji, koji je izrekao 9. septembra 2018. godine u Kosovskoj Mitrovici i koji se mora tumačiti u kontekstu njegovih prethodno saopštenih stavova da se ”zalaže za razgraničenje sa Albancima”i da na Kosovu i Metohiji ”danas nemamo ništa”. Tom prilikom predsednik Vučić je rekao: ”Da naša crkva bude naša, na svojoj zemlji, sa svojom imovinom, a ne da nam sutra i novu crkvu izmisle”. Kad govori šef države, nije isti smisao reči ”zemlja” koju je pomenuo (misli se na crkvenu zemlju) i ”državu”. Da li to znači da sada, bez postignutog ”istorijskog sporazuma Srba i Albanaca” naša Crkva na Kosovu i Metohiji nije naša, da nije na svojoj zemlji i sa svojom imovinom?

Neposredno pre Aleksandra Vučića, ministar odbrane Aleksandar Vulin je bio precizniji u pogledu pokušaja da navede neke razloge za postizanje ”sporazuma sa Albancima” o svemu, pa i o Crkvi. Naveo je da će Albanci ”bez sporazuma (sa Srbijom) vrlo brzo pokušati da formiraju Pravoslavnu Crkvu Kosova i tako obrisati još jedan dokaz o postojanju Srba na Kosovu i Metohiji”. On kao ministar, i to odbrane, navodi da bi se ”razgraničenjem i sporazumom o kulturnoj i verskoj baštini, najvišoj zaštiti pravoslavnih svetinja, potvrdila tapija koju nam sada osporavaju. Iako više ne bismo mogli da polažemo pravo na Prizren ili Drenicu, Bogorodica LJeviška, Sveti Arhangeli i manastir Devič bili bi više naši nego što sada jesu”. Više nego jasno: odreći se Svetinja, sveštenstva, monaštva i vernog naroda u korist Albanaca da bismo ih tako ”bolje sačuvali” i da bi se na taj način ”potvrdile naše tapije” koje nam osporavaju! Dakle, da se odreknemo onoga iz tapija da bismo potvrdili tapije! O tempora, o mores!

Sveti Arhijerejski Sabor Srpske Pravoslavne Crkve je, vođen istinskom brigom za Kosovo i Metohiju i imajući u vidu u kom pravcu se stvari kreću, u Saborskoj Poruci o Kosovu i Metohiji od 10. maja 2018. godine naglasio da je ”naša Crkva kao duhovna mati našega naroda u celini i Srbija kao država najvećeg dela srpskog naroda, kojoj teritorija Kosova i Metohije i pripada, nose najveće breme odgovornosti za očuvanje te naše istorijske pokrajine u granicama Srbije i za budućnost srpskog naroda u njoj”. S druge strane, vrlo brzo je iz Bakua došao odgovor od predsednika Aleksandra Vučića: ”Ne treba Crkva da donosi ključne političke odluke”.

Srpska Crkva isključena iz pregovora

Javnost treba da zna da je Srpska Pravoslavna Crkva od 2008. godine do danas isključena iz tzv. spoljašnjeg dijaloga ili, preciznije, pregovora o Kosovu i Metohiji, čak i u onom minimalnom delu koji se tiče statusa i budućnosti njenog sveštenstva, monaštva, vernog naroda i Svetinja. Državni organi Republike Srbije od Svetog Arhijerejskog Sabora SPC nisu dobili saglasnost da odlučuju o statusu Eparhije Raško-Prizrenske i otuda nemaju pravo da donose odluke koje se tiču naše Crkve na Kosovu i Metohiji.

Evidentno je da kosovsko-metohijsko pitanje u institucionalnom smislu već godinama, na žalost, nije postavljeno na svesrpskoj već na političkoj i partijskoj osnovi (od Socijalističke partije Srbije preko Demokratske do Srpske napredne stranke) i to je jedan od najvećih problema u bolnom i katastrofalnom procesu tranzicije Kosova i Metohije kao srca Srbije u ”Kosovo kao Gordijev čvor” ili u ”Kosovo kao kancer Srbije”.

Kosovsko-metohijsko pitanje se u Srpskoj Pravoslavnoj Crkvi, na sreću, ne može rešavati na način na koji se rešavaju pitanja u nekim političkim organizacijama, tj. voljom jednog ili prvog i to radi ostvarivanja trenutnih interesa. Odluke o Eparhiji Raško-Prizrenskoj i Kosovu i Metohiji se u Srpskoj Patrijaršiji donose u Svetom Arhijerejskom Saboru pod predsedništvom Patrijarha Srpskog i uz puno poštovanje kanonske nadležnosti Episkopa Raško-Prizrenskog i punoće Eparhije Raško-Prizrenske. Dokaz za to je više zvaničnih i obavezujućih akata Svetog Arhijerejskog Sabora tokom prethodnih dvadesetak godina, koji ni danas nisu izgubili na značaju, a ni na aktuelnosti. Posebno je važno da se naglasi da pitanje Kosova i Metohije za Crkvu nije i ne može biti samo pitanje Republike Srbije, kako se sve češće sa sekularnih adresa prikazuje, nego svih episkopa i svih Eparhija, tj. punoće Srpske Pravoslavne Crkve.

Sudeći po svemu i ukoliko se nastavi sa dosadašnjom praksom u političkim pregovorima o Kosovu i Metohiji, možemo da naslutimo da je intencija tzv. spoljašnjeg dijaloga o Kosovu i Metohiji takva da se za pravoslavne Srbe sa njihovim sveštenstvom i monaštvom, tu mnogovekovnu liturgijsku zajednicu - Eparhiju Raško-Prizrensku, obezbedi položaj jedne od nacionalnih i verskih manjina poput položaja Srba u Sent Andreji u Mađarskoj ili u Temišvaru u Rumuniji (pri čemu treba imati u vidu da su to stvarno i nesporno države za razliku od tzv. UČK Republike Kosovo koja za Srbe i Srpsku Pravoslavnu Crkvu nije i ne može biti država).

Autor je protojerej-stavrofor i doktor nauka.

OVDE pogledajte veliku akciju portala Pravda.

Izvor: NSPM