Drevni hram pronađen je ispod oko 40 metara visokog zaravnjenog brda, za koje se oduvek smatralo da je arheološko nalazište izuzetnog značaja, a koje nosi neobično ime - Židovar. Ime Židovar sugeriše da bi to moglo da bude mesto Židova ili Jevreja ili neke skupine koja je stare Balkance podsećala na njih.
Arheolozi su dugo mislili da je Židovar bio keltsko utvrđeno naselje, sve dok polovinom 1990-ih godina njihovu pažnju nisu privukli dotad neispitani slojevi. Od tada se na ovim iskopinama radi. U najmlađem sloju, koji potiče iz prvog veka naše ere, pronađene su poveće građevine, prekrivene belim krečom, što je značilo da su bile važne i da se u njima nije stanovalo. Nađena je i velika količina srebrnog nakita, posebno delova raskošne nošnje. Najimpresivnije su bile bogato ukrašene srebrne kopče, kakve su slične u susednoj Rumuniji naučnici ubeležili kao "delove svešteničke nošnje". Ubrzo se rodila pretpostavka da su takve kopče opisane u Bibliji. Bile su deo svešteničke odore koje je nosio Aron, Mojsijev brat.
Među nalazima je bio i određen broj srebrnih kutija. Većina je bila razbijena, ali jedna cela i bogato ukrašena imala je amblem krsta na poklopcu. Postalo je jasno da se krst na ovom prostoru nalazio još u prvom veku naše ere. U kutiji su bila dva prstena od bronze, veći i manji. Jedini razlog zašto bi se jeftino prstenje stavilo u srebrnu kutiju jeste ta da vrednost nakita nadilazi materijalnu. Gravire na njima otrkile su o kakvoj je vrednosti reč - prepoznati su riba, pastir i palmina grana. Drevni hrišćanski simboli. Moguće je, stoga, da se ovo prstenje koristilo tokom obreda venčanja.
Nađeni su i brojni brijači za kosu, kojim se možda sekla kosa tokom krtšenja. Sve je to navelo mnoge da pomisle da se u južnom Banatu nalazi najstarija hrišćanska crkva, čiju vrednost ne možemo ni da pojmimo.
Zastupnici ove ideje navode da se lokacija crkve poklapa sa "Poslanicama apostola Pavla", koji je "propovedao u Iliriku", kao i sa pričama o tome da je on prošao kroz naše krajeve i ovde postavio prve episkope tadašnjim stanovnicima.
Istraživanja se vrše već 70 godina
Arheološka istraživanja na području Židovara vršena su još od 1948 godine. Smatra se da je u pitanju lokalitet koji je imao oblik antičke metropole. Počeo je od trećeg milenijuma pre nove ere i imao dug kontinuitet u naseljavanju. Utvrđeno je da je tu između drugog i prvog milenijuma pre nove ere postojalo naslelje u kome su se smenjivale različite kulture bronzanog i gvozdenog doba.
Nova istraživanja započeta 1996. godine predstavljaju zajednički projekat Gradskog muzeja u Vršcu i Filozofskog fakulteta u Beogradu, čiji stručnjaci zajendo rade na istraživanju, ali i očuvanju Židovara. O postojanju prve hrišćanske crkve na ovom mestu, arheolozi se nisu izjašnjavali.
Lokalitet je izuzetno očuvan i čak se i posle 70 godina istraživanja otkrilo svega pet do 10 odsto. Židovar je pod zaštitom države kao arheološko nalazište od izuzetnog značaja, ali istoričari smatraju da on nema adekvatnu pažnju s obzirom na svoju važnost i vrednost.
Izvor: Telegraf
