Evropa kao da prednjači u revizionizmu. Setimo se da je Srbija ignorisana prilikom obeležavanja velikih godišnjnica, u nekim krugovima je proglašena glavnim krivcem za Prvi svetski rat...
- Sve se to radi zarad zajedničke Evrope koja na lažima ne može opstati. Društva koja prihvataju istorijsku istinu onakvu kakva je ona uistinu bila imaju budućnost. Ona druga, nespremna da se sa istinom o prošlosti suoče, sebi je ukidaju. Iz tih razloga, kada su politika i političari u pitanju, istoričar nije poželjan sagovornik. U diktaturama on postaje nepoželjan jer istraživanjima razotkriva laži, mitove vlasti, ideološke sadržaje koji nemaju mnogo zajedničkog sa istorijskom istinom.
Srbija je ispala glavni "krivac" i za slom Jugoslavije devedesetih godina prošlog veka.
- Politička revizija istorije, koja predstavlja svojevrsno nasilje nad prošlošću, prati sve prelomne istorijske događaje. To se dogodilo devedesetih godina prošlog veka i kod nas. Viđenje prošlosti je izmenjeno, a ta je promena nastala prevashodno pod pritiskom politike, pa tek onda nauke. U središtu je bilo slabljenje političke legitimnosti komunističke vlasti. Pokazalo se da to i nije bilo tako teško učiniti. Tim pre jer je zvanična slika prošlosti u svim komunističkim režimima, pa tako i u Jugoslaviji, najvećim delom počivala na politizovanim i mitološkim predstavama o komunističkoj partiji, ratu, revoluciji, izgradnji, vlasti Tita i njenim protivnicima... Dovedena je u pitanje "zajednička prošlost" jugoslovenskih naroda, "izgubljen" je zajednički jugoslovenski identitet. Nove rehabilitacije su, podjednako kao i nekadašnje osude, bile ideološke. Kada su srušene ključne vrednosti prethodnog komunističkog sistema nastupilo je eksplozivno širenje decenijama potiskivanih predstava o prošlosti. Tako je suštinski, a ne samo formalno, pređen put od klasnog ka nacionalnom radikalizmu, od laičkih ka verskim pogledima, od ekstremno levog do ekstremno desnog u tumačenju prošlosti.
Bavili ste se delom Stepinca čije delovanje prate brojne kontroverze. Šta je istina o kardinalu?
- Stepinac je formiran u okviru klerikalnih tradicija kojih se nije odricao do kraja života. Tolerancije tu nije bilo. Podjednako malo tolerancije bilo je i u političkim idejama Starčevića, Kvaternika, Franka, i kasnije Pavelića, koje su Stepincu bile bliske. Ideal hrvatske političke misli o nacionalno čistoj, isključivo katoličkoj, celovitoj Hrvatskoj u etničkim i državno-povjesnim granicama koje bi obuhvatale Hrvatsku, Slavoniju i Dalmaciju, BiH, Štajersku, Kranjsku, Rijeku, Goricu, Istru, Međumurje, delove Vojvodine i Crne Gore, a Drina bi bila granica svetova, bio je cilj kome je i sam Stepinac težio, a to je politički cilj i ustaškog pokreta. On ne iskazuje animozitet prema ideologiji ustaštva koja u sebi sadržala elemente rasističkog, antijevrejskog, antipravoslavnog.
Stepinac se danas u nekim krugovima predstavlja kao zaštitnik Srba u godinama u kojima su doživeli genocid.
- Na Uskrs 1941. godine, Stepinac je rekao da je NDH stvorena Božjom milošću, mudrim i požrtvovanim radom poglavnika i ustaškog pokreta, te voljom saveznika. U skladu sa tim, sveštenstvo je označio svedokom najzamašnijih događaja u istoriji hrvatskog naroda. Stepinac je tom prilikom isticao da niko pametan ne može osuđivati i niko pošten ne može zameriti kleru što se tome raduje. Zatim je započela dugo pripremana "katolička žetva pravoslavne njive" u kojoj je nadbiskup zagrebački učestvovao od prvog do poslednjeg dana. Neprijatelji su locirani i pružila se prilika da bez griže savesti i osećaja da se čini greh budu i likvidirani - to nije suprotno "katoličkim načelima" i "katoličkoj moralici". U klerikalnom društvu, ispunjenom religioznošću, verom, molitvom moralna dimenzija, na koju su se klerikalci tako često pozivali, podjednako kao i na istinu, sasvim je zakazala. To važi i za nadbiskupa Stepinca. Katolička država, na čijem je izgrađivanju predano radio, bila je spremna da započne katoličku žetvu "istočne njive" u ime formiranja celovite, katoličke, nacionalno čiste hrvatske države. Za druge narode, vere i ideologije tu nije bilo mesta.
Kardinal se neprijateljski odnosio i prema SPC.
- U mnogobrojnim prilikama on omalovažava SPC, a njene prelate smatra ljudima slabog morala. Označava je neprijateljskom institucijom. Pravoslavlje smatra državnom verom i izjednačava sa srpskom hegemonističkom nacijom. Spreman je da, 1940. godine, prihvati svaku drugu državnu kombinaciju, ali samo ne život sa Srbima, koji smatra "nemogućim". Napominje da Rimokatolička crkva u jugoslovenskoj državi vodi krstaški rat sa Srbima. O događajima 27. marta 1941. konstatuje da iz državnog udara, opet izbija na javu činjenica da su Srbi i Hrvati dva sveta koji se nikad neće ujediniti, dok je jedan od njih u životu. Pravoslavlje označava najvećim prokletstvom Evrope i smatra da kod pravoslavnih nema morala, načela, istine, pravde, nema poštenja. Procenjuje da je rat neizbežan i smatra da je sve to "skuhala SPC sa Židovima, komunistima, masonima, sokolima". Konstatuje da se "Hrvati neće boriti protiv Nemaca već protiv Srba jer su za sve krivi Srbi zbog njihova varvarskog postupka prema Hrvatima". Navedeni citati objašnjavaju Stepinčev odnos prema Srbima i njegovo ponašanje u ratu.
Kakvi su bili odnosi Stepinca i Pavelića?
- O nadi i poverenju koje je Stepinac polagao u poglavnika Pavelića svedočile su reči koje je posle jedne posete zapisao u dnevniku: "Ako taj čovjek bude upravljao Hrvatskom deset godina kako mi je pripovjedao, Hrvatska će biti raj." Prilikom susreta nadbiskup je, ne krijući svoje oduševljenje nastankom NDH, dao uveravanja o spremnosti Rimokatoličke crkve na saradnju. Posete koje je činio vodećim ličnostima nove ustaške države suštinski su značile svojevrsni blagoslov ustaškom pokretu za sve što je učinio na rušenju jugoslovenske države.
Koliku su ulogu u odbijanju pape Franje da Stepinca proglasi svecem odigrali rezultati rada mešovite srpsko-hrvatske komisije u kojoj ste i vi učestvovali?
- Rezultat tih razgovora opredelio je papu Franju da izbor Stepinca za svetca "sačeka Božje vreme". Mi smo branili stav da je Stepinac kontroverzna istorijska ličnost, po ulozi koju je imao u istoriji, po svome verskom fanatizmu, po mestu koje su mu istoričari opredelili u datom periodu, često i po tome što je sa protokom vremena postao simbol podela u politici i društvu i deo naknadnih opasnih mitologizacija... Hrvatska istoriografija danas uzdiže Stepinca na nivo sveca i o njemu nekritički sudi. Predstavljajući nadbiskupa kao bezgrešnog, dodeljujući mu atribute koje imaju sveci, označavajući ga borcem protiv komunističke tiranije, pravoslavnog prozelitizma, okupacije i srbizacije Hrvatske, promovišući ga u zaštitnika hrvatskog naroda i njegove vere, deo hrvatskih istoričara više služi političkim potrebama i ambicijama sredine u kojoj živi, nego naučnoj istini i formiranju kritičke svesti.
Pročitajte OVDE kako je Srpska lista reagovala na izjave Aljbina Kurtija o ujedinjenju Trepče i Mitrovice.
Izvor: Večernje novosti
