Piše: LJubiša Moračanin
Vojni puč 27. marta 1941. izvela je zavjerenička grupa prozapadno orijentisanih oficira Jugoslovenske vojske na čelu sa generalom Vojnog Vazduhoplovstva Borivojem Mirkovićem zbacivši s vlasti tročlano kraljevsko namjesništvo koje je dva dana ranije, 25. marta 1941, potpisalo protokol u Beču o pristupanju Kraljevine Jugoslavije Trojnom paktu.
Učesnici su bili podstaknuti na puč od pojedinih domaćih antinjemačkih opozicionih krugova, kao i na vojna i politička obećanja Velike Britanije, koja se tada nalazila u ratu sa NJemačkom. Srpska pravoslavna crkva je imala posebno zapaženu ulogu u prevratu kada, zajedno sa nekim srpskim političkim organizacijama (Sokoli, Narodna odbrana, Četnici itd.), učestvuje u pripremanju i realizaciji vojnog puča.
Zbog jakih veza između Anglikanske i Srpske pravoslavne crkve, britanska vlada je mogla uticati na stav SPC i patrijarha Gavrila Dožića da istupi na strani „slobodnog svijeta“. Podsticaj zavjerenicima za puč je dat i od strane Moskve koja je time željela da odloži njemački napad na SSSR, koji se uveliko pripremao. Komunisti su takođe demonstrirali sa ostalim građanima toga dana.
Istog dana kada je izvrešen vojni puč, Sveti arhijerejski sabor SPC je već bio na okupu, jer je bio sazvan za 27. mart. Otvarajući vanredno zasedanje Sabora patrijarh Gavrilo je rekao: „Neka je slava Bogu, zahvaljujući tome da je prošle noći izvršen puč i situacija je mnogo jasnija. Naš položaj je mnogo lakši. Sinoć mi je jedan od kraljevskih namesnika rekao da ćemo mi biti krivi ako narod bude ustao i nastali nemiri, i da će posledica toga biti ulazak Nemaca u našu zemlju. Noćašnji akt spasao je čast našeg naroda i države, pa zbog toga i mi možemo samo blagosloviti ovo delo.“
Tog 27. marta patrijarh je više puta izlazio na prozor Patrijaršije i držao govore mnogobrojnim demonstrantima. Nacionalno ushićenje doveo je do tačke ključanja Dožićev govor na beogradskom radiju, prepun kosovske simbolike, koji su prenosile i stanice Zagreb i LJubljana, poručujući da je na saboru Srpska pravoslavna crkva jednoglasno podržala vojni puč kao opredeljenje za „carstvo nebesko“:
„Pred našu naciju u ove dana sudba je ponovo bila postavila pitanje kome će se privoleti carstvu. Jutros u zoru na to pitanje dat je odgovor. Privoleli smo se carstvu Nebeskom, to jest carstvu Božje istine i pravde, narodne sloge i slobode… Ako je živeti, da živimo u svetinji i slobodi, ako je mreti, da umremo za svetinju i slobodu kao i mnogo miliona proslavljenih predaka naših“, rekao je patrijarh Gavrilo.
Patrijarh Gavrilo je, 28. marta 1941, u patrijaršiji dočekao pučistu generala Simovića i tom prilikom je rekao da puč nije samo djelo vojnika već „celokupnog srpskog naroda i nas svih koji smo se za to angažovali“. On je tom prilikom ocijenio da je 27. mart jedan od najvažnijih datuma u srpskoj istoriji i da je ravan Vidovdanu: „Vidovdan 1389. godine, Vidovdan 1914. godine i 27. mart 1941. godine su isti no suštini i motivima. Sva tri ova velika datuma vode carstvu Nebeskome, tj. putem prošlosti, oličenim u duhu viteštva.“
Povodom stupanja na presto maloljetnog kralja Petra II, 28. marta, održano je blagodarenje u svim bogomoljama. U Sabornoj crkvi su bili Petar II, nova jugoslovenska vlada na čelu sa generalom Simovićem, predstavnici političkog i javnog života, generalitet, admiralitet, episkopi Srpske pravoslavne crkve i druge javne ličnosti. Ulice i prilazi oko Patrijaršije i Saborne crkve bili su zakrčeni sa svih strana od ogromne mase sveta i od automobila.
Četiri decenije kasnije, u svojoj knjizi „Jugoslavija uoči i za vrijeme Drugog svjetskog rata“, štampanoj u Minhenu 1978. godine, čuveni istoričar Đoko Slijepčević (1907-1993), koji je objavio najznačajnije knjige o istoriji SPC, napisao je:
„Koreni tragedije i Srpske pravoslavne crkve i srpskoga naroda u Drugom svetskom ratu i posle njega sadržani su, znatnim delom, i u ideološko-političkoj nepripremljenosti i u jednostranom procenjivanju i unutrašnjo-političke i međunarodne situacije u kojoj se nalazio naš narod pre formalnog otpočinjanja Drugog svetskog rata. Jednostrano, sasvim proizvoljno i znatnim delom guslarsko opredeljenje Crkve za ideje i nejasne ciljeve puča od 27. marta 1941. godine, bilo je jedan od uzroka bezobzirnosti okupatora i prema SPC i prema srpskom narodu.“
Kako Srbija može da dobije izlaz na more, pogledajte OVDE.
Izvor: Sedmica
