Nakon što je 1716. godine vojvoda Eugen Savojski oslobodio Temišvar od Turaka, u gradu je ostalo oko 600-700 stanovnika, među kojima je, prema popisu iz 1720. godine, bilo 446 Srba. Tokom talasa revolucija 1848-1849. godine, Temišvar je postao upravno sedište novoformiranog područja Vojvodstvo Srbija i Tamiški Banat 1849. godine. Ovo Vojvodstvo biva ukinuto već 1860. godine, nakon čega se beleži stalno opadanje srpskog stanovništva u ovom gradu. Dana 24. novembra 1918. godine, nakon pobede na Austrougarkom monarhijom, srpske trupe su pobedonosno umarširale u Temišvar. Ipak, srpska vojska napušta grad u julu 1919, kada je grad predat Rumuniji, a što je naknadno potvrđenom sporazumom u Trijanonu 1920. godine.
Pri povlačenju Srba iz Rumunije teška borba u pregovorima bila je oko položaja Banatske klisure, nastanjene pretežno Srbima i sa 3 srpska manastira. Međutim, posle razgraničenja sa obe strane granice ostalo je približno isti broj Srba, odnosno Rumuna – oko 60 hiljada.
Položaj Srba u u Kraljevini Rumuniji u sledeće dve decenije bio je dobar – osnovane su srpske novine, osnovane srpske kulturne i obrazovne ustanove. U februaru 1936. godine osnovan je “Pevački savez” u Temišvaru, kao organizacija u čiji sastav je ušlo svih 35 srpskih pevačkih društava u kraljevini Rumuniji. U Upravni odbor Saveza ušli su najviđeniji tamošnji Srbi: predsednik prota Slobodan Kostić iz Temišvara, podpredsednici – Manojlo Popov školski nadzornik u Temišvaru i Vesa Rosić učitelj u Varjašu, dok su članovi bili – Milan Nikolić protonamesnik u Ketfelju, Milutin Manojlović urednik jedinog srpskog lista u Rumununiji “Temišvarski glasnik” i trgovac N. Nenadović iz Temišvara.
Posleratno uspostavljanje prijateljskih odnosa između komunističkih Rumunije i Jugoslavije pozitivno se odrazilo na srpsku manjinu, iako je deo Srba, pokrenutih ratom, prešao u Jugoslaviju. Međutim, već 1948. godine, rezolucijom Informbiroa i zahlađenjem odnosa Jugoslavije i Sovjetskog Saveza, došlo je do početka najgoreg doba u bitisanju srpske nacionalne manjine u Rumuniji, koja je u to vreme bila „satelit“ Sovjetskog Saveza. Došlo je do velikih deportacija Srba u Baragansku stepu, gušenja kulturnog i verskog života. Dodatna teškoća bilo je naseljavanje Rumuna iz ostatka Rumunije na napuštena imanja odbeglih Nemaca i drugih, pa je rumunski element naglo ojačan u sredinama Banata gde on dotle bilo mali ili nije postojao. Posle ponovnog uspostavljanja dobrosusedskih odnosa 1956. godine položaj Srba se popravio, ali je i dalje bio nepovoljan. Gašenje srpskih škola i kulturnih ustanova, pojava mešovitih brakova između Srba i Rumuna, kao i „tiha“ asimilacija potpomognuta od vlasti, doprinela je opadanju broja pripadnika srpske nacionalne manjine i njenom starenju. Po padu komunističkog režima u Rumuniji je bilo upola manje Srba nego 50 godina pre toga. Srpska naselja postala su rumunska, a broj Srba u njima postao je simboličan.
Tokom protekle dve decenije položaj Srba u Rumuniji se popravio, iako broj pripadnika i dalje opada. Posebna teškoća je velika starost pripadnika srpske manjine i teško ostvarljiva mogućnost obnove stanovništva.
Najveći broj Srba u Rumunijei, gotovo jedna trećina danas živi u Temišvaru, gde se nalaze i tri srpske crkve.
Srbi u Rumuniji mahom su pravoslavne vere i govore srpskim jezikom.
Pročitajte OVDE snažnu poruku patrijarha Irineja!
Izvor: opanak.rs
