ДР ИВАН ПАЈОВИЋ: Демографска катастрофа Русије

08-02-2021 17:30 Srbija Stav Ivan Pajović

Prema najsvežijim podacima koje daje ruski državni zavod za statistiku Rosstat, ukupan broj stanovnika Rusije na dan 1. januara 2021. godine je 146.238.185 ljudi. U prethodnoj 2020. godini taj broj iznosio je 146.748.590 ljudi.

Piše: dr Ivan Pajović

Iz prethodnih podataka može se uočiti da je u 2020. godini Rusija, prvi put za poslednjih petnaest godina, izgubila do sada rekordnih 500.000 stanovnika! Ovaj broj predstavlja razliku između nataliteta, tj. broja rođenih, i mortaliteta, tj. broja umrlih građana. Poslednji rekord zabeležen je 2008. godine, kada je Rusija izgubila 362.000 ljudi. U prethodnoj 2019. godini do oktobra je zabeležen pad od oko 260.000 ljudi.

Na sledećem dijagramu prikazan je pad prirodnog priraštaja stanovnika Rusije od 2008. do 2019. godine, gde se uočava da je negativna tendencija zaustavljena samo na kratak period, između 2013. i 2015. godine.

Već sa 2016. godinom pad se nastavlja i iz godine u godinu sve se više ubrzava, kako bi u 2020. dostigao neslavni rekord od 500.000. I same vlasti priznaju da je stanje demografije u Rusiji katastrofalno.

Razlog odumiranja stanovništva je permanentno smanjenje nataliteta, a za glavni uzrok se smatra smanjenje broja žena reproduktivnog uzrasta, i to uglavnom onih iz malobrojnog pokoljenja devedesetih godina prošlog veka. Takođe, preovlađujući uzrast majki koje prvi put rađaju je između 25. i 34. godine, što umanjuje mogućnost rađanja trećeg i četvrtog deteta. Treba imati u vidu i brojne socioekonomske razloge, koji nisu manje značajni. Osetno povećanje rađanja ometa i nivo siromaštva, koji konstantno raste, a 2019. godine on je porastao za 1 procentni poen i čini 13,3% stanovništva. Vlasti planiraju da će se nivo siromaštva u zemlji ubuduće smanjivati i da će se do 2024. godine spustiti na 10%, a kroz deset godina pasti na 6,5%, tako da će siromaštvo biti sve manji razlog za izbegavanje rađanja dece.
Već duže vreme vlasti Rusije saopštavaju kako im je cilj da se postigne koeficijent rađanja makar 1,7, što podrazumeva da 70% porodica moraju imati po dva deteta, a ostali po jedno. Ali ni taj zadati cilj nije dovoljan da bi rađanje previsilo smrtnost. Da bi se to dostiglo, neophodan je minimalni koeficijent rađanja 2,1, jer pri koeficijentu 2 stanovništvo bi stagniralo. Taj koeficijent podrazumeva da svaki par ima dvoje dece. Da bi se stanovništvo umnožavalo, koeficijent mora da pređe 2. Drugim rečima, par sa dvoje dece na ovom svetu samo zamenjuje sebe sa dva nova stanovnika, a populacija se umnožava tek sa rođenim trećim detetom.

Prema optimističnim očekivanjima stručnjaka, negativna tendencija koja je do sada beležena moguće je da se neznatno izmeni tek 2023. ili 2024. godine. Do tada, prema zamisli vlasti, uravnoteženje broja stanovnika može se postići jedino pri povećanom dotoku migranata. Prema planu, u Rusiju bi 2021. godine trebalo da emigrira oko 270.000, a u 2022. oko 290.000. migranata. Do 2023. godine taj pokazatelj bi morao biti stabilan i činiti više od 300.000 migranata. Ovi planovi ne računaju na tradicionalne „zemlje-donatore” migranata koji se sele ka Evropi, već se računa na ruskojezično stanovništvo Ukrajine, zemalja Centralne Azije, Kazahstana, koje iz mnogih razloga napušta ta područja i kreće se ka centralnoj Rusiji. Međutim, Rusija će teško dostići taj broj bez adekvatnih ekonomskih mera i uspeha, kao i bez dobro osmišljene državne politike.

Na sledećem dijagramu uočava se da je ključna tačka od koje prirodni priraštaj pada ispod nule, a smrtnost znatno raste – vreme raspada SSSR-a i da je, kao što je to prikazano na prethodnom dijagramu, ta tendencija obuzdana tek 2013. godine. Dijagram prati kretanje do 2014. godine, a prema novim podacima, zelena linija prirodnog priraštaja u periodu od 2016. do 2020. godine nastavila bi svoj strmoglavi pad.

Zanimljiv je podatak da je Rusija imala najveći zabeleženi prirodni priraštaj između 1897. godine, kada je prvi put popisano 67,5 miliona stanovnika, i 1926, kada je napravljen sledeći popis, na kom je, uprkos žrtvama Prvog svetskog rata i građanskog rata, zabeležen broj od 100,9 miliona stanovnika, što čini rast od oko 50%. Danas, uprkos činjenici da od Drugog svetskog rata nema velikih ratnih stradanja stanovništva Rusije, broj stanovnika zabrinjavajuće opada iz godine u godinu. Ovi podaci govore da ratna stradanja ne moraju biti glavni uzrok odumiranja naroda, već su značajniji brojni društveni faktori i tendencije savremenog sveta, koji demotivišu stanovništvo da rađa veći broj dece.