Priredio: Vladimir DImitrijević
UMESTO UVODA
Posle sramnog davanja tobožnje autokefaliej ukrajinskim raskolnicima, carigradski patrijarh Vartolomej umešao se i u jurisdikciju SPC, dajući, sasvim nekanonski, autokefaliju makedonskom raskolu, koji se može isceliti samo dijalogom sa Majkom, Srpskom Pravoslavnom Crkvom. Trudićemo se da u ovom i narednom broju «Pečata» objasnimo našim čitaocima o čemu je reč. U ovom broju donosimo tekst najvećeg pravoslavnog kanoniste 20. veka, Sergija Trojickog, poznatog teologa, protojereja dr Aleksandra Šmemana i našeg kanoniste, priređivača, izdavača i tumača Zakonopravila Svetog Save, dr Miodraga M. Petrovića.
PROFESOR DR SERGIJE TROICKI: PRETENZIJE CARIGRADA KROZ ISTORIJU
Carigradski patrijarh nema sudsku vlast izvan granica svoje Patrijaršije u oblastima drugih Pravoslavnih Crkava (Komentari na 9. pravilo IV Vaseljenskog Sabora).
Administrativna jurisdikcija tog patrijarha nikada se nije prostirala na celu pravoslavnu dijasporu, nego samo na dijasporu malog broja varvarskih oblasti koje su se graničile sa njemu potčinjenim dijecezama (Tumačenje 28. pravila Halkidonskog Sabora).
/…/
Treba primetiti da je Carigradski patrijarh Samuilo ( 18. vek ) bio vatreni pristalica “velike ideje”, tj. vaspostavljanja Vizantijskog carstva, a priprema za to je trebalo da bude potčinjavanje Carigradskom patrijarhu svih pravoslavaca u Turskoj. S tim ciljem on je ukinuo dva slovenska Patrijarhata u Turskoj – Srpski i Bugarski, a saradnju turske vlade za taj postupak on je dobio ubedivši je da su za Tursku opasne veze koje slovenske Patrijaršije održavaju s Rusijom.
/…/
Da bi potčinio Aleksandrijsku Patrijaršiju, Carigradski patrijarh je 1783.g. izdejstvovao berat od sultana na ime Aleksandrijskog patrijarha Gerasima, u kojem je rečeno da “patrijarh Misira (Kaira) i Aleksandrije sa njoj potčinjenim mestima ulazi u oblast patrijarha grada Romejâ” (tj. Carigrada).
Godine 1845. Carigradski patrijarh Meletije III i njegov Sinod su ne samo bez saglasnosti, nego čak i bez znanja Aleksandrijaca postavili za Aleksandrijskog patrijarha mitropolita Carigradske patrijaršije Artemija, iako su aleksandijski klir i narod još ranije izabrali za svog kandidata arhimandrita Jeroteja. /…/
Sva privremena odvajanja od Ruske Crkve njenih delova van državnih granica (u Poljskoj, Finskoj, Liflandiji, Kurlandiji, Estoniji, Zapadnoj Evropi), koja su se dogodila uglavnom iz političkih razloga, izvršena su uz učešće i podršku od strane Carigradske Patrijaršije; zbog toga, prilikom rešavanja sporova koji nastaju u vezi sa pitanjem crkvene jurisdikcije u pravoslavnoj dijaspori, jedna od strana jeste Carigradska Crkva, te, dakle, rešavanje ovih sporova se nikako ne može prepustiti „vođstvu” Carigradske Crkve, pošto pravna aksioma glasi: „Nemo in sua re judex esse potest” („Niko ne može biti sudija u sopstvenoj pravnoj stvari”).
Preveo:Rodoljub Lazić
PROTOJEREJ ALEKSANDAR ŠMEMAN: ETNOFILETIZAM U IME VASELJENSKOSTI
Za Grke „mjerilo“ prvjenstva Vaseljenskog prestola nalazi se ne u nekom određenom eklisiološkom predanju, bilo ono „suštinsko“ ili „imperijalno“, nego u izuzetnom položaju koga ima Vaseljenski Patrijarh unutar tog „jelinizma“, koji, kao što smo vidjeli, čini „suštinu“ njihovog religioznog shvatanja. Jer ako se svjetovni centar tog „jelinizma“ nalazi u Atini, njegovo religiozno ognjište i simvol, besumnje, nalazi se u Konstantinopolju. U toku mnogih vjekova turskog ropstva Patrijarh je bio religiozni etnarh grčke nacije, ognjište i simvol produžetka njenog postojanja i njenog autentičnog lica. Otuda Vaseljenski presto ostaje za Grke i do dana današnjeg – stvarnost jednoga reda, ne toliko eklisiološkog i kanonskog, koliko prvjenstveno duhovnog i psihološkog. „Kanonski“, Grci mogu da pripadaju ili ne pripadaju Patrijarhatu. Tako, dok je Jeladska Crkva nezavisna od Patrijarhata, dotle svaki Grk koji živi u Australiji ili Latinskoj Americi nalazi se u njegovoj „jurisdikciji“. No bilo kakav da je njihov „jurisdikcioni“ status, svi su oni pod Konstantinopoljem. Ovdje je važan ne Konstantinopolj kao vaseljenski centar jedinstva i saglasnosti, no Konstantinopolj kao takav, Vaseljenski presto kao nosilac i čuvar „jelinizma“. NJegovo prvjenstvo se sada pripisuje samoj suštini (esse) Crkve, postaje samo po sebi nota Ecclesiae. Eklisiološka formula: postoji Konstantinopolj, kome je Crkva povjerila vaseljensko prvjenstvo, postaje: „neophodno je da postoji Konstantinopolj“. No tragična dvosmislenst te postavke nalazi se u tome što Patrijarh, čija je funkcija da svjedoči o vaseljenskosti Crkve, da bude čuvar „hrišćanskog jelinizma“ koji sprečava svaku pojedinu Crkvu da se potpuno poistovjeti s „nacionalizmom“, – istovremeno je za jednu posebnu naciju nosilac i simvol upravo njenog „nacionalizma“. Vaseljensko prvjenstvo postaje prvjenstvo Grka.
Preveo: jeromonah dr Amfilohije ( Radović )
DR MIODRAG M. PETROVIĆ: MOĆ I NEMOĆ CARIGRADA
Pravoslavna crkva, iako sastavljena od više (ukupno 14) autokefalnih crkava, jedinstvena je u dogmatskom i kanonskom smislu, jer je „Crkva Boga živoga, stub i tvrđava istine“ (1. Tim 3, 15). Ta jedinstvenost i nedeljivost, u kojima se podjednako prožima episkopstvo jednoga u odnosu na sve ostale i svih ostalih u odnosu na jednoga, po prirodi svojoj ne omogućavaju da bilo ko od episkopa sebe izdvoji i nazove glavom vascele Crkve, ma koliki grad ili crkvenu oblast imao. Poglavar jedne autokefalne pravoslavne crkve je, u odnosu na poglavare ostalih pomesnih crkava, samo episkop prve katedre; po suštini episkopstva ravan je svakom drugom kanonski postavljenom episkopu, jer su svi oni na hirotoniji dobili jednaku blagodat Duha Svetoga. Zbog podjednako primljene blagodati Duha Svetoga, svaki episkop u svojoj crkvenoj oblasti i na svom tronu jači je od drugog. A iznad svih njih, uključujući i poglavare autokefalnih crkava, jeste Svepravoslavni sabor kojim upravlja Duh Sveti. Sve to govori o tome – koliko je zalutao Vartolomej, udarajući na jurisdikciju Moskovske patrijaršije. Zlo je toliko veliko da moram još da se zadržim na epitetu – tituli „vaseljenski“.
Epitet „vaseljenski“ je više puta u istoriji Pravoslavne crkve zloupotrebljen, zavisno uglavnom od crkvenopolitičkih okolnosti. Dugo episkopi Novog Rima – Carigrada nisu lično sebi pripisivali taj epitet, ali su dopuštali da im se drugi, iz počasti zbog stolovanja u carskom gradu, obraćaju kao „vaseljenskim“. Prvi je Akakije, patrijarh carigradski (471 – 489) tako oslovljen. Posle njega, Jovan II (518 – 520), od strane antiohijskih klirika. Jovan IV Postnik, patrijarh carigradski (585 – 595) prvi u svoju titulaturu ugrađuje epitet „ikumenikos“, što od pada Carigrada u ruke Latina (1204) patrijarsi u Nikeji redovno i naglašeno čine. I grčki istoričar V. Stefanidis, Crkvena istorija (na grčkom), Atina 1959, 439-440, smatra da zbog izgubljenog Carigrada patrijarsi u Nikeji počinju da se potpisuju sa titulom „ikumenikos“ (vaseljenski). Nastojalo se time da se formom nadoknadi izgubljeno.
Titulom „vaseljenski“, dakle, najavljuje se pojačan i proširen uticaj Carigradske patrijaršije na crkve van njene jurisdikcije, kako pre pada Carigrada 1453. godine, tako i pod osmanlijskom vlašću, kao i danas. Zvaničnom potpisu patrijarha Carigradske crkve (tada u Nikeji), sa titulom „vaseljenski“, energično i opravdano se suprotstavio Jovan Apokavk, veoma učeni jerarh Ohridske arhiepiskopije.
Zaodenut titulom „vaseljenski“, a pod uticajem crkvenopolitičkih zbivanja i loših savetnika, carigradski patrijarsi su nedosledno i proizvoljno postupali po pitanju dodele i ukidanja autokefalije. Tako su, na primer, u vreme Svetoga Save radili protiv Ohridske arhiepiskopije (osnovana 535. godine) zbog rivalstva Nikejskog i Epirskog carstva, a kasnije, u nekoliko navrata, protiv autokefalnosti Srpske pravoslavne crkve, odnosno u korist te iste Ohridske arhiepiskopije. O tome sam davno pisao u knjizi Studenički tipik i samostalnost Srpske pravoslavne crkve, Gornji Milanovac 1986 (ponovljeno u sklopu Odabranih radova u šest knjiga, Beograd 2013).
U poslednje vreme Vartolomej se poigrao ne samo sa Moskovskom patrijaršijom, stvaranjem raskolničke „Pravoslavne crkve Ukrajine“, nego i sa Srpskom pravoslavnom crkvom, tako što prednost daje hirotoniji Svetoga Save, umesto autokefaliji. U naznakama i na razne načine se projavljuju njegove namere na štetu autokefalnosti i celovitosti Srpske pravoslavne crkve, a u korist Ohridske arhiepiskopije, zatim buduće Makedonske, Crnogorske, Bosanske, Hrvatske pravoslavne crkve, dok će otete delove Srbije – Kosovo i Metohiju pripojiti jurisdikciji Albnaske arhiepiskopije, jer na taj način demonstrira „moć“ onemoćalog carigradskog patrijaraškog trona, gledano sa više strana:
– Carigrad vekovima više nije carski prestoni grad;
– broj pastve Carigradske crkve je zanemarljiv u odnosu na broj pravoslavnih vernika drugde, zbog čega se i propinje da nekanonski stavi pod svoju jurisdikciju dijasporu svih pravoslavnih autokefalnih crkava;
– podražava rimskog papu i demonstrira zvani „istočni papizam“, u čemu ga onaj podržava, svestan svog prvenstva radi kojeg će i njemu biti papa;
– oglušuje se o reči Svetogoraca Nikodima i Agapija: „Papisti, opet, želeći da ustanove monarhiju pape, slede našima i teže da je nad svima prvi sudija carigradski patrijarh, pa pošto je rimski papa po kanonima ispred carigradskog, on, dakle, jeste krajnji i nad svima opšti, zajednički patrijarsima sudija, čak i samom patrijarhu carigradskom, te njemu (tj. papi) četiri patrijarha vaseljene upućuju apelaciju“ (Pidalion, Atina 1886, 161);
– teži sklapanju unije sa latinoverujućima, sa kojima, kao jereticima, protivno brojnim crkvenim kanonima, učestvuje na zajedničkim molitvama;
– zbog izgubljene negdašnje moći Carigradske patrijaršije, sve izraženije nastupa kao „vaseljenski“ patrijarh, kao poglavar poglavara svih pomesnih pravoslavnih crkava;
– nastupa sa neskrivenim etnofiletizmom, ubeđen da time služi Jelinima, a osuđuje druge pravoslavne narode (slavofone) za etnofiletizam, radi čega je nedavno arhiepiskopu atinskom Jeronimu rekao, a grčka štampa objavila: „Krv nije voda“. To upućuje na zaključak da će takvom izrekom privoleti sve jelinofone crkvene velikodostojnike da priznaju novostvorenu raskolničku „Pravoslavnu crkvu Ukrajine“;
– nepromišljenim i nekanonskim postupcima stavlja se u službu neprijateljima Pravoslavlja, izazivajući razdore među patrijarsima, arhiepiskopima, episkopima, svetogorskim igumanima, monasima i, uopšte, pravoslavno verujućima.
Drugim rečima, razbio je jedinstvo Pravoslavne crkve, koje mora da se vaspostavi prevazilaženjem bilo čijeg etnofiletizma; osudom ekumenizma, jalovih međuverskih dijaloga, odnosno vraćanjem iskonskom drevnom crkvenom učenju koje nikome ne omogućava samovolju ili gordost na štetu sabornosti. Uvek da se postupa u duhu apostolskih reči: „Ugodno bi Svetome Duhu i nama“, a ne kako to pojedinci nameću: „Izvoli se nama i Duhu Svetome“, što je zasvedočeno unapred pripremljenim odlukama za tobože „Sveti veliki sabor na Kritu“ (2016), ili stvaranjem raskolničke „Pravoslavne crkve Ukrajine“.
U zabludi je Vartolomej kad smatra da će za takve promašaje naknadnim prikupljanjem nekanonskih saglašavanja ojačati položaj i prava Carigradske crkve. Suštinski gledano, podrška Carigradskom patrijaraškom tronu od strane predstojnika slavofonih pravoslavnih crkava vodi jedinstvu, a podrška od strane američke administracije vodi razbijanju tog jedinstva. Ko je za to kriv? Niko drugi do carigradski patrijarh, jer se svrstao uz one koji imaju političku i ekonomsku moć, a ne uz one koji imaju jaku pravoslavnu veru i, blagodareći njoj, neizmerivu duhovnu snagu. Američka pomoć Carigradskoj patrijaršiji je, u stvari, nejevanđelska, nekanonska, antipravoslavna i podseća na kopanje groba.
- godine
FANARIOTI I SRBI
UMESTO UVODA
Kada je sredinom 18. veka Carigradska patrijaršija, uz pomoć sultana, ukinula Pećku patrijaršiju, nastupio je period u kome su tzv. „fanarioti“, episkopi Carigradska patrijaršije, upravljali teritorijom Srpske Crkve. Otuđeni od naroda, spremni da služe turskim i ličnim interesima, ostali su Srbima u lošoj uspomeni. Naš nobelovac Ivo Andrić, engleski putopisac ser Artur Evans, srpski letopisci sa Kosova i Metohije, kao i istoričar SPC, ostavili su zapise o tome. Objavljujući odlomke ovih svedočenja u doba kada Carigrad pokušava da se meša u poslove naše autokefalije sećamo se, kao i uvek, da je istorija učiteljica života
BOSNA I HERCEGOVINA
ĐOKO SLIJEPČEVIĆ
Vladike Grci, u našim krajevima poznati pod opštim imenom fanarioti, jer su postavljani u Fanaru, delu Carigrada u kome se nalazilo sedište Patrijaršije, nisu ni bili, niti su mogli biti, bolji nego u drugim našim krajevima, gde su upravljali crkvom. Oni su našom crkvom u Bosni i Hercegovini upravljali nešto više od jednoga veka. O sebi su ostavili dosta rđav spomen. Za hercegovačkog mitropolita Josifa rekao je Tomo Kovačević da je bio „veliki neprijatelj narodnosti srpske i crkve hrišćanske, gori od svakog Turčina“. Ovakvo mišljenje o vladikama Grcima nastalo je, najviše, zbog njihove velike gramzivosti za novcem, koja je ponekada, stvarno, prelazila svaku meru. A i zbog toga što su se, kao beratlije, više držali uz turske vlasti, nego uz narod. Demetar Atanacković, austrougarski konzul u Sarajevu, izveštava, 30. jula 1851, kneza Feliksa Švarcenberga da dabrobosanski mitropolit ima godišnje 60.000 fiorina prihoda, što je, možda, malo preterano, ali je sigurno da su grčke vladike neštedimice globile narod. Tako je bilo sve dok 1862. godine nije donet Statut o crkvenim i školskim poslovima. Do toga vremena vladike su naplaćivale nekoliko vrsta prihoda. Jedna je vrsta uzimana od naroda u ime danka, što je svaka eparhija morala davati državi. Ovaj danak je sredinom XIX veka iznosio godišnje po 3-4 groša od svake kuće, a zvao se mirija. NJu je episkop predao državi. Ostale danke je episkop uzimao za sebe. Svaka mu je kuća morala davati godišnje po jedan groš i četiri pare pod imenom batik ili dimarina. Obje vrste danka skupljao je sveštenik i predavao ih episkopovu čovjeku, koji je išao po eparhiji da skuplja danke. Sveštenici su napose plaćali druge danke. Svaki je morao dati episkopu po 25 dukata kada bude proizveden za sveštenika, a kada dobije parohiju morao je dati za svaku kuću u parohiji po jedan talir. Osim toga svake je godine sveštenik davao po 50 groša za vodicu i neke takse za vjenčanice. Kada bi se sveštala nova crkva, narod je morao dati episkopu 5.000 groša.
Ostalo je dosta zabeleženih podataka o načinu na koji su se bogatili vladike Grci u Bosni i Hercegovini. Gustav Temel je, na svojim obilascima Bosne i Hercegovine, zabeležio da je ono lice koje se htelo zapopiti, moralo platiti vladici od 20 do 200 dukata za parohiju1902. Parohije su taksirane prema tome koliko se sa njih može ubrati prihoda. Za vladiku Dionisija se veli da je 1869. godine rukopolagao za sveštenike čobane po Bosanskoj Krajini samo da bi došao do novaca. To isto je radio i u Bosanskoj Gradišci, gde je odbijao da rukopolaže bogoslove koji su završili Pelagićevu bogosloviju u Banjoj Luci, iako se na to bio obavezao jednim ugovorom sa banjalučkom opštinom1903. Isto je radio i mitropolit Pajsije, „desni dokoljenik valijin“, koji je zapopljavao za 60 do 70 dukata „ne gledajući da li je što učio ili nije, nego samo daj dukate, pa kad sve to učini on mu još kaže: šteta je da ti mlad ideš 3-4 godine učiti, kad ja svakako namjeravam sa valijom ovdašnjim Banjalučku bogosloviju srušiti, dakle bolje ti je kad te ja zapopim na vreme i dam ti nuriju, pa da zato vreme stečeš i sebi i meni“. Ponekada su i sveštenici, pritisnuti od vladika, morali da gule narod, da bi mogli platiti vladikama ono što su tražili. Sve se to veoma teško odražavalo na narod, koji je i inače bio pritisnut dažbinama. Gustav Temel veli da je, obilazeći Bosnu, nalazio odraslu decu koja još nisu bila krštena jer roditelji nisu mogli da plate takse./…/
Nije, zbog svega ovoga, nikakvo čudo, da su vladike Grci bili vrlo omrznuti kod naroda. U predstavci, koju je, u ime hrišćana Bosne i Hercegovine, fra Ivan Jukić, 1. maja 1850 godine, podneo sultanu Abdul Medžidu, navodi se, u 15 tački, u ime pravoslavnih Srba, i ovo: „…Da je slobodno krstijanima grčkog obreda sebi po sebi arhiepiskopa i episkope izabrati, koji jezik i običaje zemaljske znaju, a ove za odobrenje vašemu veličanstvu prikazati“ … U objašnjenju uz ovu tačku molbe rečeno je za grčke vladike da oni „ne brinu za odhranjenjem sveštenika, njima je svejedno pop zna li čitati ol ne čitati, samo ako ima platiti, odmah ga zapope, kasnije opet ga uciene i ako ne ima više odklen platiti to ga na krvoločni način izlupa i raspopi. Kanone i svete naše crkve uredbe svojevoljno tlačeći i za novce prodajući kao čarobnik Simeon. Jedna od najveći za nas milosti carskih ta bi bila, kad bi nas ovih nezvanih pastira oslobodio.“
SER ARTUR EVANS, KRAJEM 19. VEKA
Prethodnik sadašnjeg sarajevskog mitropolita, uz druge osobine, bio je obična pijanica. On je živio u raskalašnom luksuzu i na njegovom stolu su zveketali tanjiri. I na samrti ostavio je neiskzano blago, naročito u skupocenom krznu, razumije se, ostriženom sa potčinjenog mu stada. NJegova lakomost bila je toliko velika da je čak i bosanska raja ropskoga duha bila prisiljena na otpor, i 1864. uzbuđenje je bilo tako opasno da je održan sastanak najuglednijih građana u Sarajevu da bi se pronašla sredstva za liječenje./…/Nije, međutim, tajna da je jedan od glavnih uzroka ustanka u Hercegovini bila tiranija turkofilskog vladike Prokopija. Kad je oluja izbila, prvi pokušaj za pomirenje bio je premještaj ove sablasne krvopije na neku bogatiju episkopsku stolicu. /…/ Ove bezbožne episkopske ulizice na stotinu načina služe Turcima da prikriju stotine raznih nasilja.
IVO ANDRIĆ
Grčke vladike bile su u Bosni kao i u Srbiji „bič za mase“. Tuđe po jeziku i duhu, gledajući u svome episkoskom dostojanstvu jedino izvor prihoda, oni ne samo da nisu ništa učinili za duhovni napredak eparhije koja im je bila poverena, veću su u mnogim prilikama nanosili štetu kako u materijalnom tako i u moralnom pogledu, često radeći sa Turcima na štetu hrišćana. Od godine 1766. do 1880, znači u stoleću koje je bilo toliko bogato novim idejama u kulturnim podsticajima, oni su su srpsko-pravoslavno sveštenstvo držali u stalnoj bedi i na niskom stupnju obrazovanja.
KOSOVO I METOHIJA
Reč je o fanariotima u Prizrenu. Za vladiku Sinesija (1836-1840) Panta Srećković piše: “Mogao je dnevno popiti po tri oke rakije… Kao pijanica sabirao je sebi družinu i tu se činila svaka bezakonija.“ Za mitropilite Ananiju, Germana i Sinesija kaže čuveni naš istoričar kosovski, Janićije Popović: “I sva trojica behu okoreli Grci, sa mržnjom prema Srbima – „varvarima“, te stoga nikad Srbina ne uzeše u zaštitu od turske obesti, niti ma koga čime pomogoše. A naprotiv i oni Srbinu guliše kožu, kao i age i begovi…trudili se da Srbima unište čisto srpsko obeležje – Slavu, a uvedu „imendan“ čeljadi“.
Zbog mitropolita Ignjatija (1840-1849), takođe gulikože, mnogi Srbi su se poturčili. Mitropolit Partenije (1849 -1854), šta god je od naroda dobijao, sve je davao na piće. Janićije Popović beleži: “Kad je došao u Prištinu, narod ga je dočekao kao što i dolikuje glavaru svoje Crkve: svečano i predano, i s njim ušli u crkvu, a tamo sveće zapalili. Ne mogući, valjda, da podnese dim, vladika se iz oltara pojavio na dveri, pa umesto blago i očinski da im kaže da sveće pogase, – a on se bio narogušio i riknuo na turskom jeziku:“Sunder bu bokleri!“ tj.“Ugasite ta…“ Te reči pogodiše Srbe do srca, i oni uhvatiše mitropolita, izneše ga i baciše na kaldrmu kao kladu, govoreći: “To nije vladika, nečastivi je to!“
ODBRANA KRSNE SLAVE U METOHIJI
Evo šta se desilo u Peći, kad je vladika – fanariot Meletije 1854, kao 28-godišnjak, došao za mitropolita raško – prizrenskog. On je bio iz okoline Sera, pa je dobro govorio srpski. ( Mitropolit Meletije je, inače, kasnije postao zreliji, pa je našao zajednički jezik sa svojim srpskim vernicima, i bio je dobar vladika, s čijim blagoslovom je otvorena Prizrenska bogoslovija. Mnogo je pomagao da se s turske robije puste zatočeni Srbi ).Odseo je u Pećkoj patrijaršiji, i na razgovor primio sve članove crkveno – školske opštine iz Peći, koji su došli da ga pozdrave. Kad su popričali, vladika poče svoje :“Braćo moja, čuo sam da vi pored drugih praznika imate i neku slavu. To je neznabožački običaj. Naša sveta Pravoslavna Crkva ne zna za taj praznik, umesto slave da praznujete imendan. Ja kao vaš arhijerej tražim da ostavite slavu i uzmete imendan!“
Svi nikom ponikoše, ćute. Ustade Spasoje Gašić, kujundžija, koji je znao da Grci slave imendane, ali se napravio lud, pa upitao vladiku:
– Da li treba slaviti imendan svakome muškarcu u jednoj porodici?
– Ne, samo imendan domaćinu, a ne i ostalima!
– Dobro, a ako domaćin ima ime: Živko, Stojan, Dragutin, Svetolik, Borivoje, Ozrislav i druga imena kojih nema u kalendaru, imena tih svetitelja, onda šta ćemo u tom slučaju?
Vladika reče da se slavi dan kad se taj i taj rodio. Gašić primeti da je to onda rođendan, a ne imendan. Grk uporan – neka slave ime nekog od ukućana. Kujundžija se ne da – to neće biti pravo glavi kuće. Fanariot predlaže da se slavi imendan domaćice. I ona može imati narodno, nekalendarsko ime, nastavlja Gašić. Deci treba da se daju kalendarska imena, veli vladika. Srbin nastavlja da „zvoca“ – to je pitanje budućnosti, za decu koja će se tek roditi, a šta ćemo sad?
I onda Spasoje kujundžija veli mladom mitropolitu da je slava drevni srpski običaj, primljen prilikom krštenja srpskog plemena, a da je svetac – zaštitnik zamenio negdašnje kućne i plemenske bogove. Ništa ne vredi – mitropolit traži od Pećanaca da se odreknu krsne slave. Svi ćute, u strahu, a Spasoje Gašić ustaje i kaže:“Braćo, ko oće da slavi nek slavi, a ko neće nek ne slavi. Ja ne napuštam svoju slavu koju su mi pradedovi slavili“.
Razjari se Grk, pa poče da kune Spasoja, a ovaj, ni pet ni šest: “Bojim se Boga i roditeljske kletve, a ti si Grk, idi u peršun!“
Uplašeni članovi crkveno – školske opštine obećaju mitropolitu da neće slaviti.
Od septembra, počinje novi bogoslužbeni krug i kreću slave. Pećanci, osokoljeni postupkom kujundžije Spasoja, slave slavu sve u šesnaest, ne mare za odluku mitropolita. Sam Gašić slavi Mitrovdan, i veli: “Ne ostavljam ja svoju lepu slavu za ćef Grka“. A šta bi sa ostalima iz crkveno-školske opštine?
Petar Petrović, koji je o ovome pisao, kaže: “Svi opštinari, koji su pristali da neće slaviti, nisu ni slavili. Kome je umrla majka, kome otac, kome žena, brat ili čeljade, tek svakome se ponešto desilo da ga spreči da ne slavi. Narod to vidi i narod trijumfuje i otvoreno se siti. Iduće godine svi su opštinari jedva čekali da im dođe slava, da im se skine narodno prokletstvo“.
Više tekstova autora Vladimira Dimitrijevića pročitajte OVDE.
Izvor: Pečat
