Piše: Sreten Egerić, pukovnik Vojske Srbije u penziji
Tokom izvođenja oružane borbe na istoku ukrajinskog postsovjetskog prostora uočili smo da se oružana borba odvija u složenim uslovima u kojima deluju različiti faktori‒ljudski resursi, materijalni resursi, prostor u svim dimenzijama i vreme kao opšta, meteorološka i hronološka pojava. U poslednjih 40 godina vojna misao, strateška promišljanja i strategijska dokumenta nisu uspešno definisala nove faktore, već su samo razvila postojeće faktore na pojedine činioce, u pokušaju da se definišu „novi, drugačiji faktori“, kako u oružanim sukobima‒vojne metode tako i u neoružanim sukobima–nevojne metode.
U skladu sa odredbama normativnih dokumenata (Strategija oružane borbe SFRJ ), faktore oružane borbe čine, ljudi, materijalni faktor, prostor i vreme, međusobno zavisni, povezani i uslovljeni jedni drugim. Slična su razmatranja i u doktrinarnim dokumentima drugih država. U doktrinama zaraćenih strana navedeni faktori se različito međusobno kombinuju i vrednuju:
– ljudi (ljudski resursi), imaju odlučujuću ulogu u oružanoj borbi gde ispoljavaju sve svoje kvalitativne i kvantitativne vrednosti,
– materijalni faktor (materijalni resursi), sačinjavaju materijalna sredstva (vojna i nevojna), ekonomski potencijal i materijalne izvore države (sukobljenih strana), koji se upotrebljavaju u oružanoj borbi i za njene potrebe,
– prostor, ispoljava svoj uticaj na oružanu borbu u geo–morfološkom smislu, dimenzijama i kvalitetom, svaka zaraćena strana teži da sačuva ili osvoji što veći prostor radi korišćenja za postizanje svojih političkih, ekonomskih i vojnih ciljeva,
– vreme, kao faktor oružane borbe ispoljava se kroz istorijski period u kom se odvija (geo‒politički odnosi u neposrednom okruženju, širem regionu i na svetskom nivou), meteorološka (meteo uslovi) i hronološka pojava (godišnje doba, doba dana).
Svi prethodno navedeni faktori, pre otpočinjanja i tokom izvođenja borbenih dejstava Vojske RF na istoku ukrajinskog postsovjetskog prostora, detaljno su procenjivani, kao i njihov uticaj na tok eventualnih borbenih dejstava, za sve strane koje su predviđene kao direktni ili indirektni učesnici u ovom sukobu.
Na osnovu zaključaka izvedenih tokom procene navedenih faktora doneta je odluka o izveđenju Specijalne vojne operacije Vojske Ruske Federacije, donošene su korektivne odluke i dodeljivani zadaci za izvođenje bojeva združenim i zadaci za izvođenje borbi taktičkim jedinicama, kako jedinicama Vojske RF tako i jedinicama Narodne milicije LNR i DNR tokom svih prethodnih meseci izvođenja specijalne operacije (a nakon referenduma i priključenja istočnih oblasti postsovjetskog ukrajinskog prostora RF i objedinjavanja svih oružanih sastava u Vojsku Ruske Federacije svim jedinicama VRF).
Nakon državnog prevrata početkom 2014. godine u Kijevu, i otpočinjanja oružanih sukoba na istoku ukrajinskog postsovjetskog prostora, izvođena su borbena dejstva kroz osnovne oblike:
– operacija, najsloženiji i najviši oblik borbenih dejstava, gde se prema jedinstvenom planu, u određenom prostoru i za određeno vreme objedinjavaju i usmeravaju bojevi, borbe, taktičke borbene radnje, postupci i aktivnosti svih državnih i društvenih činilaca, izvodi se radi ostavrivanja operativnog ili strategijskog cilja (operacija okruženja i uništenja ukrajinskih ZSO na prostoru Debaljcevo i Ilovajska, Specijalna vojna operacija VRF i NM LNR i DNR u cilju zaštite od etničkog uklanjanja ruskog stanovništva planiranih operacijom ukrajinskih ZSO i vdećih zemalja „Zapadnog sveta“),
– boj, predstavlja oblik borbenih dejstava, u kojem se na određenom prostoru i za određeno vreme, po jedinstvenom planu, objedinjavaju i usmeravaju borbe, taktičke borbene radnje, te postupci i aktivnosti svih državnih i društvenih činilaca, radi uništenje neprijateljskih ljudskim i materijalnih resursa, radi stvaranja preduslova za uspešno odvijanje operacije (boj za odbranu aerodroma Donjeck, boj za oslobođenje Lisičanska, Soljedara, Artjomovska),
– borba, predstavlja najintenzivniji i najmasovniji oblik borbenih dejstava koju izvode pojedinci, grupe i osnovne taktičke jedinice, deo je boja ili operacije ili samostalnog dejstva i izvodi se u svim uslovima oružane borbe.
Tokom dosadašnjih borbenih dejstava na istoku ukrajinskog postosvjetskog prostora, u više navrata, analitičari, komentatori, dopisnici svih vrsta sredstava javnog informisanja i medija analizirali su, komentarisali i predviđali stanje i uticaj svih faktore oružane borbe i oblike borbenih dejstva, na konačni rezultat sukoba.
U okviru analiza i izveštavanja o borbenim dejstvima sva pažnja je usmerena na određena borbena sredstva‒materijalnih faktora, kojima je dodeljena uloga „zvezda“ (bespilotne letilice „Geran“ i „Lancet“, krilate (krstareće) rakete „Kalibar“ i „Iskender‒K“, balističke rakete „Iskender‒M“, sistemi SVLR „Grad“, „Tornado‒G“ i „Uragan“, te juršni vazduhoplovi helikopter K‒52 i avion Su‒25).
U senci navedenih borbenih sredstava malo je govoreno i pisano o nekoliko ključnih borbenih sredstava, proizvedenih još u vreme SSSR‒a, koje koriste obe sukobljene strane (Vojska RF uspešnije), a koji su nosioci vatrene moći tokom svih borbi.
U ovom tekstu će o njima biti reč.
Puškomitraljez „Kalašnjikova PK“ (Pulemёt Kalašnikova, rus.), kalibra 7,62×54 mm R(uski), je sovjetski–ruski puškomitraljez. Osnovna verzija konstruisana je početkom šezdesetih godina i uveden u operativnu upotrebu tokom 1961. godine, da bi nakon modifikacije, pod nazivom PKM i uvođenja u operativnu upotrebu 1969. godine, u upotrebi je u oko 60 armija i oružanih grupa (od SAD, dela Evropskih zemalja, većine zemalja Afrike, Bliskog Istoka do zemalja Dalekog Istoka), a korišten je u oko 30 oružanih sukoba.
Navedeni puškomitraljez proizveden je u nekoliko miliona primeraka u oko 15 modifikacija i varijanti. Pojedine zemlje članice NATO‒a i zemlje koje su pretendovale da postanu članice navedene vojne organizacije, izvršile su prilagođavanje puškomitraljeza PKM na „NATO kalibar 7,62×51 mm“.
Puškomitraljez PKM 7,62×54 mm R, je prvenstveno oruđe pešadije, namenjeno za uništavanje i neutralisanje neprijateljske žive sile i vatrenih sredstava, vozila, plovila i ciljeva u vazdušnom prostoru, a korišćenjem metaka sa probojno‒zapaljivim i probojno‒zapaljivo‒obeležavajućim zrnima za neutralisanje i uništavanje lakoklopljenih ciljeva na zemlji, vodi i u vazdušnom prostoru.
Puškomitraljez PKM 7,62×54 mm R, uspešno dejstvo se ostvaruje po ciljevima na zemlji do 800 metara, sasređenom vatrom dva i više puškomitraljeza do 1.000 metara, po ciljevima u vazdušnom prostoru do 500 metara, kada se koriste mehanički nišani koji su ugrađeni na puškomitraljez. Ako je puškomitraljez opremljen optičkim nišanima, uspešno dejstvo je na daljinama sa jednim oruđem do 1.000 metara danju, a do 500 metara noću (korišćenjem optičkog ili pasivnog nišana).
Gađanje iz mitraljeza se izvršava kratkim rafalima, ispaljivanjem do 5 metaka, dugim rafalima ispaljivanjem 5 do 15 metaka i neprekidnom paljbom, ispaljivanjem do 250 metaka.
Borbena brzina gađanja je oko 250 metaka u minuti, a teoretska brzina paljbe je od 750 do 850 metaka u minuti, u zavisnosti od modela i nivoa modifikacije. Početna brzina zrna je od 785 do 880 m/s (u zavisnosti od vrste zrna), a krajnji domet zrna (u zavisnosti od vrste zrna) do 3.800 metara.
Puškomitraljez se puni redenikom od 50 metaka (postoji varijanta redenika i sa 25 metaka), a više redenika se može spojiti u jedan. Redenici sa municijom se prenose u municijskim kutijama od 100 i 250 metaka.
Masa puškomitraljeza se kreće od 7,5 kilograma do 9 kilograma (prazan), u zavisnosti od varijante i modela, odnosno zemlje proizvođača. Masa municijske kutije sa punim redenikom od 100 metaka je od 3,7 do 3,9 kilograma, a masa municijske kutije sa punim redenikom od 250 metaka je od 8,7 do 9,4 kilograma (u zavisnosti od vrste zrna).
Za izvršenje gađanja različitih ciljeva puškomitraljezom, upotrebljavaju se meci sa različitim vrstama zrna:
– metak „M908“, sa lakim zrnom, čije je jezgo izrađeno od čelika obloženo olovom i košuljicom od tombaka,
– metak „M30“, sa teškim zrnom, čije je jezgo izrađeno od olova i košuljicom od tombaka,
– metak „V‒30“, sa pancirnim zrnom, čije je jezgo izrađeno od specijalno legiranih čelika i košuljicom od tombaka,
– metak „V‒32“, sa pancirno‒zapaljivim zrnom, čije je jezgo izrađeno od specijalno legiranih čelika, upresovanom zapaljivom smešom i košuljicom od tombaka,
– metak „VZ‒46“, sa pancirno‒zapaljivo‒obeležavajućim zrnom, čije je jezgo izrađeno od specijalno legiranih čelika, upresovanom zapaljivom smešom, upresovanom obeležavajućom smešom (traserom) u posebnom „čančetu“ i košuljicom od tombaka,
– metak „T‒46“, sa obeležavajućim zrnom, čije je jezgo izrađeno od olova, upresovanom obeležavajućom smešom (traserom) u posebnom „čančetu“ i košuljicom od tombaka,
– metak sa zapaljivim zrnom, čije je jezgo izrađeno od čelika obloženo olovom, upresovanom zapaljivom smešom i košuljicom od tombaka.
Puškomitraljez PKM 7,62×54 mm R, poslužuju nišandžija i pomoćnik, puškomitraljez je osnovno oruđe podrške u streljačkom odeljenju i svako odeljenje je naoružano sa jednim do dva puškomitraljeza. Navedeno oruđe obezbeđuje veliku vatrenu moć odeljenju u vođenju protivpešadijske borbe i neutralisanju vatrenih sredstava na daljinama do 1.000 metara. Izuetnu efikasnost je pokazala primena puškomitraljeza u borbi u urbanim sredinama, gde je uspešno korišten za uništavanje ciljeva neprijatelja iza prepreka (zidovi od opeke, betonskih blokova i u lakoklopljenim vozilima) kao i na otvorenom prostoru, u uništavanju žive sile u poljskim utvrđenjima i neutralisanju i uništavanju oklopnih vozila točkaša i guseničara. Optimalna primena u borbi, iskazana je u formiranju borbene grupe, sastava tri do četiri borca, naoružanih sa jednim puškomitraljezom PKM 7,62×54 mm R, jednom snajperskom puškom (različitih modela) i jednim do dva strelca.
Ručni bacač „RPG‒7“ (Ručnoй protivotankovый granatomёt, RPG‒7, rus.), je sovjetski‒ruski ručni bacač. Osnovna verzija konstruisana je početkom šezdesetih godina u preduzeću „Bazalt“ i uveden u operativnu upotrebu tokom 1961. godine. Navedeni ručni bacač u upotrebi je u oko 110 armija i oružanih grupa (od SAD i Kanade, dela Evropskih zemalja, većine zemalja Južne Amerike, Afrike, Bliskog Istoka do zemalja Dalekog Istoka), a korišten je u svim oružanim sukobima vođenim od 1968. godine do današnjeg dana.
Navedeni Ručni bacač proizveden je u više od devet miliona primeraka u oko 13 modifikacija i varijanti u više desetina zemalja od SAD („Airtronic USA RPG‒7“ i „Airtronic USA Mk.777“), do Kineskih varijanti Ručnog bacača „RPG‒7“.
Ručni bacač „RPG‒7“, je lako bestrzajno (dinamoreaktivno) oruđe, kalibra cevi 40 milimetara, za dejstvo koristi različite vrsta natkalibarnih projektila, sa kalibrom bojeve glave od 40 do 105 mm. Ručni bacač je prvenstveno oruđe pešadije, namenjeno za uništavanje i neutralisanje neprijateljskih borbenih vozila (tenkova, samohodnih artiljerijskih oruđa, borbenih vozila pešadije), žive sile i vatrenih sredstava u utvrđenim tačkama i bunkerima i na otvorenom prostoru, vozila, plovila i niskoletećih sporih ciljeva u vazdušnom prostoru (u Vijetnamu je zabeleženo obaranje oko 130 helikoptera, dok je svoju slavu potvrdio obaranjem tri helikoptera „UH‒60“ američkih specijalnih snaga u Somaliji, početkom devedesetih godina dvadesetog veka i u Afganistanu početko dvadeset prvog veka kada su dejstvom iz „RPG‒7“ oborena dva američka helikoptera „CH‒47“, tokom dvehiljaditih godina, oboreni su i policijski helikopetr u Meksiku i borbeni helikopter Azerbejdžanski VVS) .
Uspešno dejstvo Ručnim bacačem „RPG‒7“ ostvaruje po ciljevima na zemlji u zavisnosti od vrste projektila od 300 do 700 metara (projektili poseduju samolikvidirajući upaljač koji se aktivira i uništava projektil na daljini oko 920 metara ukoliko cilj nije pogođen). Osnovni ciljevi po kojima se dejstvuje sa „RPG‒7“ su oklopna vozila neprijatelja, brisani domet protivtenkovskim (kumulativnim) projektilom je 330 metara za cilj visine dva metra. U toku borbenih dejstava za vreme arapsko‒izraelskog rata 1973. godine, upotreba Ručnih bacača „RPG‒7“ od strane ehipatskih i sirijskih oružanih snaga pokazala je veliku efikasnost, dejstvom iz „RPG‒7“ uništeno je više od 100 izraelskih tenkova (uglavnom američkih „M48A1“, „M60“ i „M60A1“), od tog trenutka Ručni bacač „RPG‒7“ korišten je u svim oružanim sukobima širom sveta.
Ručni bacač „RPG‒7“ je opremljen mehaničkim nišanima (koji se koriste samo u izuzetnim slučajevima‒kada je neispravan optički nišan), optičkim nišanom (koji je osnovni nišan, proizveden u više modela zavisno od zemlje proizvođača), kolimatorskim nišanom ili pasivnimnim nišanom za djestvo noću. Savremene verzije ručnih bacača „RPG‒7“ su opremljene univerzalnim optičkim‒kolimatorskim nišanima sa integrisanim laserskim daljinomerima i obeleživačima za gađanje ciljeva u svim uslovima (dnevni, noćni, itd.).
Gađanje iz Ručnog bacača „RPG‒7“ se izvršava lansiranjem pojedinačnih projektila, a borbena brzina gađanja je tri do pet projektila u minuti, što je uglavnom ograničeno nivoom obučenosti poslužilaca.
Ručni bacač „RPG‒7“ se puni projektilom koji je sjedinjen sa barutnim punjenjem i protivrzajućom masom u jednu celinu.
Masa ručnog bacača „RPG‒7“ se kreće od 6,3 kilograma (originalna verzija, bez optičkog nišana čija je masa oko 0,550 kilograma) do 9 kilograma (prazan), u zavisnosti od varijante i modela, odnosno zemlje proizvođača (američka verzija „RPG‒7“‒„Airtronic USA Mk.777“ je mase 3,5 kilograma, ali je smanjenje mase uticalo na „životni vek cevi“–broj ispaljenih projektila, koji iznosi svega oko 500 projektila).
Za izvršenje gađanja različitih ciljeva ručnim bacačem „RPG‒7“, upotrebljavaju se projektili sa različitom vrstom bojevih glava:
– projektil „PG‒7V/7P1“, namenjen za uništavanje oklopnih vozila, utvrđenih zgrada i bunkera neprijatelja, mase 2,20 kilograma, početne brzine 120 m/s, sa kumulativnom bojevom glavom kalibra 85 mm, koja obezbeđuje probojnost 260 mm homogene čelične ploče pri udaru pod uglom od 900, sa efikasnim dometom do 500 metara,
– projektil „PG–7VM/7P6“, namenjen za uništavanje oklopnih vozila, utvrđenih zgrada i bunkera neprijatelja, mase 2 kilograma, početne brzine 120 m/s, sa kumulativnom bojevom glavom kalibra 70 mm, koja obezbeđuje probojnost 300 mm homogene čelične ploče pri udaru pod uglom od 900, sa efikasnim dometom do 500 metara,
– projektil „PG‒7VS/7P13“, namenjen za uništavanje oklopnih vozila, utvrđenih zgrada i bunkera neprijatelja, mase 2 kilograma, početne brzine 120 m/s, sa kumulativnom bojevom glavom kalibra 72 mm, koja obezbeđuje probojnost 400 mm homogene čelične ploče pri udaru pod uglom od 900, sa efikasnim dometom do 500 metara,
– projektil „PG–7VS1/7P19“, namenjen za uništavanje oklopnih vozila, utvrđenih zgrada i bunkera neprijatelja, mase 2 kilograma, početne brzine 120 m/s, sa kumulativnom bojevom glavom kalibra 72 mm, koja obezbeđuje probojnost 360 mm homogene čelične ploče pri udaru pod uglom od 900, sa efikasnim dometom do 500 metara,
– projektil „PG–7VS1/7P19“, namenjen za uništavanje oklopnih vozila, utvrđenih zgrada i bunkera neprijatelja, mase 2 kilograma, početne brzine 120 m/s, sa kumulativnom bojevom glavom kalibra 72 mm, koja obezbeđuje probojnost 360 mm homogene čelične ploče pri udaru pod uglom od 900, sa efikasnim dometom do 500 metara,
– projektil „PG–7VL „Luč“/7P16“, namenjen za uništavanje oklopnih vozila neprijatelja, mase 2,60 kilograma, početne brzine 120 m/s, sa kumulativnom bojevom glavom kalibra 93 mm, koja obezbeđuje probojnost 500 mm homogene čelične ploče pri udaru pod uglom od 900, sa efikasnim dometom do 300 metara,
– projektil „PG‒7VR „Rezime“/7P28“, namenjen za uništavanje oklopnih vozila neprijatelja, mase 4,50 kilograma, početne brzine 100 m/s, sa tandem kumulativnom bojevom glavom (kalibar primarne bojeve glave 64 mm, kalibar glavne bojeve glave 105 mm), koja obezbeđuje probojnost preko 650 mm homogene čelične ploče (iza dinamičke zaštite) pri udaru pod uglom od 900, sa efikasnim dometom do 500 metara,
– projektil „TBG–7V „Tanin“/7P33“, namenjen za uništavanje utvrđenih zgrada, bunkera i žive sile neprijatelja, mase 4,50 kilograma, početne brzine 100 m/s, sa termobaričnom bojevom glavom, kalibra 105 mm, koja obezbeđuje uništavanje utvrđenih zgrada, bunkera i utvrđenih otpornih tačaka u poljskom tipu, te uništavanje žive sile neprijatelja u radijusu od 10 metara, sa efikasnim dometom do 500 metara,
– projektil „OG–7V „Oskolok“/7P50“, namenjen za uništavanje žive sile neprijatelja, trenutno‒fugasni (parčadni), mase 2 kilograma, početne brzine 120 m/s, sa razornom (parčadno–fugasnom) bojevom glavom (masa eksploziva 0,40 kilograma, 1.000 parčadi‒sfernog ili valjkastog oblika), kalibra 40 mm, koja obezbeđuje uništavanje žive sile neprijatelja van zaklona, na površini od 150 m2, sa efikasnim dometom do 700 metara,
– projektil „GŠ‒7VT“, namenjen za uništavanje utvrđenih zgrada i bunkera, žive sile u njima i neoklopljenih vozila (plovila, i vazduhoplova na stajankama) neprijatelja, eksplozivni–„jurišni“, mase 4,5 kilograma, početne brzine 120 m/s, sa razornom (fugasnom) bojevom glavom, kalibra 105 mm, koja obezbeđuje uništavanje žive sile neprijatelja u zaklonima i iza pregrada (probija, zid od cigle 0,45 metara, zid od livenog betona 0,25 metara), sa efikasnim dometom do 150 metara.
Za izvršenje gađanja različitih ciljeva ručnim bacačem „RPG‒7“, upotrebljavaju se i druge vrste projektila sa različitom vrstom bojevih glava i različitih karakteristika (zavisno od zemlje proizvođača). U oružanim sukobima prisutne su i improvizacije projektila (ukrajinske ZSO su u poljskim uslovima na barutna punjenjenja sa protivrzajućom masom postavljale minobacačke mine kalibra 82 mm i 60 mm, za dejstvo protiv žive sile) ili formacijske preravke (Vojska RF je u zaplenjenim skladištima municije ukrajinskih ZSO pronalazila fabrički prilagođene minobacačke mine kalibra 82 mm za spajanje na barutna punjenjenja sa protivrzajućom masom u jednu celinu, koji su proizvedeni u Bugarskoj).
Ručni bacač „RPG‒7“, poslužuju nišandžija i pomoćnik (koji prenosi u posebnom rancu 4‒6 projektila različite namene), ručni bacač je osnovno oruđe protivpklopne borbe i podrške u streljačkom odeljenju i svako odeljenje je naoružano sa jednim do dva oruđa. Navedeno oruđe obezbeđuje veliku vatrenu moć odeljenju u vođenju protivoklopne borbe, uništavanju utvrđenih vatrenih tačaka neprijatelja i uništavanju žive sile u utvrđenim zgradama i bunkerima i na otvorenom prostoru na daljinama do 700 metara.
Izuetnu efikasnost je pokazala primena ručnog bacača „RPG‒7“ u borbi u urbanim sredinama, gde je uspešno korišten za uništavanje neprijateljskih oklopnih borbenih vozila (otvaranjem iznenadne vatre sa bliskih razdaljina iz dva ili više oruđa), uništavanje vatrenih tačaka i žive sile neprijatelja u poljskim utvrđenjima, iza prepreka (zidovi od opeke, betonskih blokova i u oklopljenim vozilima) kao i na otvorenom prostoru. Optimalna primena u borbi, iskazana je u formiranju borbene grupe, sastava tri do četiri borca, naoružanih sa ručnim bacačem „RPG‒7“, jednim puškomitraljezom PKM 7,62×54 mm R, (ili jednom snajperskom puškom različitih modela) i jednim do dva strelca.
Automatski minobacač 2B–9M „Vasiljok–Različak“ (Minomёt 2B‒9M „Vasilёk“, rus.), je svojetski vučni ili prevozni glatkocevni minobacač kalibra 82 mm. Osnovna verzija konstruisana je početkom sedamdesetih godina u preduzeću „Boljševik“ i uveden je u operativnu upotrebu tokom 1971. godine. Navedeni minobacač u upotrebi je u oko 15 armija i oružanih grupa (zemlje bivšeg SSSR‒a i Varšavskog ugovora do zemalja Bliskog i Dalekog Istoka), a korišten je u svim oružanim sukobima vođenim od 1979. godine i početka afganistanskog rata do današnjeg dana. Navedeno oruđe korišteno je i na prostorima prethodne SFRJ u toku sukoba na prostoru AVNOJ-evske Hrvatske, koristile su ga snage hrvatskih jedinica ZNG protiv srpskih snaga na području RSK i RS (nekoliko oruđa je nabavljeno tokom 1993. godine sa postsovjetskog prostora, najverovatnije ukrajinskog).
Automatski minobacač u prvobitnoj varijanti 2B–9, je imao cev sa vodenim hlađenjem, da bi nakon nekoliko godina bila izvršena modernizacija minobacača, kada je vodeno hlađenje cevi zamenjeno vazdušnim hlađenjem. Modernizacija je obuhvatala uklanjanje obloge cevi i izradu nove cevi, sa debljim zidom cevi i „rebrima“ na spoljnoj strani radi povećanja površine cevi i bržeg hlađenja. Modernizovani minobacač je dobio oznaku 2B–9M. U toku upotrebe vršeno je nekoliko unapređenja i modifikacija na minobacaču, te je trenutno u svetu u upotrebi nekoliko modifikacija osnovne varijante:
– automatski minobacač, „2B‒9“, je osnovna varijanta minobacača, kalibra 82 mm, sa vodenim hlađenjem cevi (obloga cevi sa vodom),
– automatski minobacač, „2B‒9M“, je varijanta minobacača, kalibra 82 mm, sa vazdušnim hlađenjem cevi, zidovi cevi u srednjem delu su povećanje debljine sa „rebrima“,
– automatski minobacač, „2B‒9M/Sistem 2K21“, je vozeća varijanta minobacača, kalibra 82 mm, sa vozilom 2F54 (modernizovani srednje transportno vojno vozilo povećane prohodnosti GAZ–66–05) koje može služiti i za vuču navedenog oruđa,
– automatski minobacač, „2B‒9M“, samohodna varijanta minobacača, kalibra 82 mm, na šasiji vozila MT‒LB (SSSR), navedena modifikacija izfršena je na frontu u Afganistanu osamdesetih godina dvadesetog veka, od strane pripadnika 40. Armije, nije usvojena u naoružanje i nije ušla u serijsku proizvodnju,
– automatski minobacač, „2B‒9M“, samohodna varijanta minobacača, kalibra 82 mm, na šasiji vozila MT‒LB (NR Mađarska), navedena modifikacija izfršena je nakon što je u NR Mađarskoj osamdesetih godina dvadesetog veka osvojena proizvodnja automatski minobacač, „2B‒9M“ (po licenci), ugradnjom automatskog minobacača „2B‒9M“ na šasiju oklopnog guseničnog univerzalnog vozila MT‒LB, serijski je izrađeno desetak oruđa,
– automatski minobacač, „Tip 99“ je eksportna varijanta osnovnog automatskog minobacača „2B‒9M“, u vučnoj varijanti minobacača, kalibra 81,2 mm, izvezena u NR Kinu i uvedena u naoružanje NOAK, tokom 1999‒te godine,
– samohodni minobacač 82 mm, „2B‒9M“, samohodna varijanta osnovnog automatskog minobacača „2B‒9M“, kalibra 82 mm, na šasiji vozila BMP‒1, navedena modifikacija izfršena je tokom 2012–te godine od strane vojno‒industrijskog kompleksa Azerbejdžana, ugradnjom osnovnog automatskog minobacača „2B‒9M“ na šasiju borbenog vozila BMP‒1 umesto kupole, irađen je samo jedan primerak, a oruđe nije ušlo u serijsku proizvodnju.
Automatski minobacač 2B–9M „Vasiljok–Različak“, namenjen je za uništavanje i neutralisanje neprijateljske žive sile van zaklona i u zaklonima poljskog tipa (zakloni, rovoi i saobraćajnice), uništavanje, neutralisanje i zaslepljavanje vatrenih tačaka, sredstava i osmatračnica neprijatelja, stvaranje dimnih zavesa i osvetljavanje bojišta, gađa ubacnom putanjom te je pogodan za gađanje ciljeva na zadnjem nagibu, u uvalama, vrtačama, jarugama i zemljišnim prirodnim i veštačkim udubljenjima. Automatski minobacač može da gađa i direktnom putanjeom te je pogodan za uništavanje i neutralisanje neprijateljskih oklopnih sredstava i vozila i utvrđenih zgrada i bunkera. Minobacač dejstvuje u režimu automatske paljbe (ispaljivanjem više projektila–mina iz „kasete“ neprekidnom paljbom), u režimu poluautomatske paljbe (ispaljivanjem pojedinačnih projektila–mina iz „kasete“) i u režimu jedinačne paljbe (ispaljivanjem pojedinačnih projektila–mina nakon ručnog punjenja oruđa po jednom minom). Punjenje automatskog minobacača se izvršava umetanjem „kasete“ sa četiri projektila‒mine ispred punjača–zatvarača, koji se nalazi na zadnjem preseku cevi, gde nakon okidanja punjač automatski ubacuje minu u cev, izvršava zabravljenje cevi i ispaljivanje mine. Jedna „kaseta“ se puni sa četiri projektila‒mine, redno (mine su potavljene jedna pored druge).
Tehnički podaci automatskog minobacača 2B–9M „Vasiljok–Različak“ su:
– kalibar cevi minobacača………………………………………………………………………82 mm,
– minimalni domet mine trenutne (parčadne) O–832DU……………………….. 800 metara,
– maksimalni domet mine trenutne (parčadne) O–832DU……………………….. 4.270 metara,
– maksimalni domet ostalih mina…………………………………………………………. 3.500 metara,
– efikasni domet specijalne kumulativne mine……………………………………. 1.000 metara,
– vertikalno polje dejstva, stepeni, (visina vatrene linije 670 mm) …… od –10 do +780,
– vertikalno polje dejstva, stepeni, (visina vatrene linije 970 mm) …… od +70 do +850,
– horizontalno polje dejstva, stepeni, (bez pomeranja lafeta) ………………. ±300,
– horizontalno polje dejstva, stepeni, (sa pomeranjem lafeta) ………………. 3600,
– teoretska brzina gađanja (mina u minuti) …………………………………………… 170 mina,
– praktična–borbena brzina gađanja (mina u minuti) ………………………. 100 do 120 mina,
– maksimalna brzina gađanja nakon neprekidne paljbe, za 1 minut …………. do 60 mina,
– maksimalna brzina gađanja nakon neprekidne paljbe, za 3 minut …………. do 34 mine,
– maksimalna brzina gađanja nakon neprekidne paljbe, za 30 minuta ……… do 10 mina,
– maksimalni pritisak u cevi…………………………………………………. 0,70 Pa (710,7 kg/cm2),
– masa minobacača sa nišanskom spravom, na vatrenom položaju……. 632 kilograma,
Za izvršenje vatrenih zadataka za minobacač se upotrebljavaju trenutna (parčadna), dimna, osvetljavajuća, propagandna (za rasejavanje letaka) i specijalna kumulativna mina.
Za minobacač je razvijena posebna vrsta projektila, ali mogu da se upotrebljavju (u najčešćem slučaju se i upotrebljavaju) i standardne minobacačke mine sovjetskog–ruskog porekla kalibra 82 mm. Standardne mine 82 mm u upotrebi: parčadna (trenutna) O–832DU, parčadna (trenutna) O–832, parčadna (trenutna) O–832D, parčadna (trenutna) O–832DU, specijalna kumulativna, dimna D–832, osvetljavajuća, agitaciona A–832 (za rasejavanje letaka).
Tehnički podaci za mine automatskog minobacača 2B–9M „Vasiljok–Različak“ su:
– maksimalna brzina mine na ustima cevi (zavisnosti od broja barutnih punjenja) ….. od 67 metara u sekundi do 272 metra u sekundi,
– masa mine parčadne (trenutne) O–832DU ………………………………………. 3,10 kilograma,
– broj ubojnih parčadi (mase 1 gram i više) pri eksploziji mine parčadne (trenutne) O–832DU……………………………………………………………………………….. od 400 do 600 komada,
– poluprečnik ubitačnog dejstva parčadi mine O–832DU………………………….6 metara,
– poluprečnik ranjavajućeg dejstva parčadi mine O–832DU………………………18 metara,
– masa mine dimna D–832…………………………………………………………………… 3,10 kilograma,
– masa mine osvetljavajuće…………………………………………………………………. 3,10 kilograma,
– maksimalni domet mine osvetljavajuće……………………………………………. 3.500 metara,
– vreme gorenja svetleće baklje mine osvetljavajuće…………………………………. 40 sekundi,
– brzina propadanja svetleće baklje mine osvetljavajuće……………. 2,7 metara u sekundi,
– optimalna visina otvaranja padobrana mine osvetljavajuće…………. 300 do 400 metara,
– veličina kruga osvetljavanja……………………………………………………………..800 metara,
– jačina svetlosti osvetljavajuće baklje……………………………………………. 330.000 kandela,
– masa mine agitaciona A–832…………………………………………………………… 4,60 kilograma.
Automatski minobacač 2B–9M „Vasiljok–Različak“, može dejstvovati sa vatrenog položaja oslonjen na sopstveni lafet ili postavljen na vozilo visoke prohodnosti (URAL, KAMAZ), što je nužna potreba obzirom na masu minobacača, a zbog brze promene vatrenih položaja, što je postala nužna potreba, posebno u toku dejstava na istoku ukrajinskog postsovjetskog prostora.
Tehnički podaci sistema 2K21 sa automatskim minobacačem 2B–9M „Vasiljok–Različak“ su:
– borbeni komplet sistema (mina)……………………………………………………………. 226 komada,
– vreme prevođenja iz marševskog u borbeni položaj i obratno…………… do 90 sekundi,
– broj članova posluge…………………………………………………………………………………….. 4 lica,
– ukupna masa celokupnog sistema (sa borbenim kompletom i poslugom)………………………………………………6.060 kilograma,
– ukupna masa transportnog vozila 2F54 (srednje transportno vojno vozilo povećane prohodnosti GAZ–66–05)……………………….3.930 kilograma,
– brzina transporta‒vuče oruđa:
o po putu: do 60 kilometara na čas,
o van puta: do 20 kilometara na čas.
Top vučni 2A36 „Giacint–B/Zumbul–B“ (Buksiruemaя puška 2A36 „Giacint–B“, rus.), je svojetski vučni top kalibra 152,4 mm. Osnovna verzija konstruisana je početkom sedamdesetih godina u preduzeću „Motovilihinskie zavodi“ (u gradu Permu) i uveden je u operativnu upotrebu tokom 1976. godine.
Navedeni top je na osnovu izvora „Batey ha–Osef Museum, Tel Aviv, Israel“, u upotrebi u oko 14 armija i oružanih grupa (zemlje bivšeg SSSR‒a i Varšavskog ugovora, Irak, Sirija i Finska), koji raspolažu sa od 8 do više od 100 oruđa. Top 2A36 kalibra 152,4 mm je korišteno u svim oružanim sukobima vođenim od 1979. godine i početka rata u Afganistanu do današnjeg dana.
Top vučni 2A36 „Giacint–B/Zumbul–B“, je osnovna verzija oruđa, da bi nakon nekoliko godina upotrebe bili uočeni određeni nedostatci, nakon čega je izvršena modernizacija oruđa, kada je dobilo i novi naziv, top vučni 2A36 „Giacint–B/Zumbul–B/2A36M „Dilema–2A36“. Modernizacija je obuhvatala ugradnju nove akomulatorske baterije, ugradnju usavršenog elektro–automatskog punjača, satelitski projemnik sa novim antenskim blokom, žoroskopski sistem za samorjentaciju, novi komplet nišanskih sprava. Modernizovani top je uveden u operativnu upotrebu artiljerijskih jedinica Kopnene vojske i Obalske odbrane Vojske RF, tokom 2021. godine u broju od oko 90 oruđa.
Izvršeno je još nekoliko unapređenja i modifikacija na ariljerijskom oruđu (oruđe 2A43 „Giacint–BK“ sa sagorivom čaurom barutnog punjenja, oruđe 2A53 „Giacint–BK–1“, oruđe 2A53M „Giacint–BK–1M“), ali navedene varijante modernizovanih artiljerijskih oruđa nisu uvedene u operativnu upotrebu. Trenutno u svetu u upotrebi je osnovna varijanta artiljerijskog oruđa. Razvijena je i samohodna varijanta artiljeijskog oruđa, top samohodni 2S5 „Giacint–S/Zumbul–S“, ali o njemo neće biti reči u ovom tekstu.
Top vučni 2A36 „Giacint–B/Zumbul–B“ spada u klasu velikokalibarskih oruđa (ranije poznata kao „teška artiljerijska oruđa“) namenjen je uništavanje neprijateljske žive sile van zaklona, u zaklonima i utvrđenim objektima poljske i stalne fortifikacije, uništenja i neutralisanja vatrenih sredstava (artiljerije neprijatelja), uništenje i neutralisanje žive sile, naoružanja i tehnike neprijatelja u toku marša i rejonima prikupljanja (koncentracije i razmeštaja). Pored upotrebe od gotovo pola veka, top 152,4 mm 2A36M u potpunosti odgovara savremenim vojnim zahtevima u svim uslovima borbe, koji se prvevenstveno ogledaju u velikoj vatrenoj moći i daljini gađanja do 40 km (upotrebom aktivno–reaktivnih projektila).
Posebne odlike topa 152,4 mm 2A36M se ogledaju u opremljenosti oruđa horizontalnim klinastim poluautomatskim zatvaračem i „lančanim“ punjačem, koji u komoru cevi potiskuje dvodelni metak (projektil, a zatim čauru sa barutnim punjenjem), čime je znatno olakšan rad posluge, umanjeno zamaranje pri punjenu oruđa i povećana brzina punjenja oruđa i brzina otvaranja vatre. Navedeno oruđe moež da koristi svu municiju kao i ostala oruđa kalibra 152,4 mm u naoružanju Vojske RF.
Top vučni 2A36M „Giacint–B/Zumbul–B“ za izvršenje zadataka koristi projektile:
– projektil 3VOF39/3–OF–29 trenutno–fugasni (parčadno–fugasni, mase 46 kilograma, eksplozivnim punjenjem „A–IX–2“ mase od 6,73 kilograma), ukupnom masom metka od 80,8 kilograma (sa čaurom i „punim“ barutnim punjenjem), početne brzine projektila na ustima cevi 945 metara u sekundi, maksimalnog dometa……………………………….. 28.500 metara,
– projektil 3VOF40/3–OF–29 trenutno–fugasni (parčadno–fugasni, mase 46 kilograma, eksplozivnim punjenjem „A–IX–2“ mase od 6,42 kilograma), ukupnom masom metka od 75 kilograma (sa čaurom i „smanjenim“ barutnim punjenjem), početne brzine projektila na ustima cevi 775 metara u sekundi, maksimalnog dometa……………………………….. 21.500 metara,
– projektil 3VOF41/3–OF–30 ERFB/BB trenutno–fugasni (parčadno–fugasni, mase 48 kilograma, eksplozivnim punjenjem „A–IX–2“ mase od 6,73 kilograma), ukupnom masom metka od 82,8 kilograma (sa čaurom i „punim“ barutnim punjenjem), početne brzine projektila na ustima cevi 935 metara u sekundi, maksimalnog dometa……………………………….. 33.100 metara,
– projektil 3VOF86/OF–59 trenutno–fugasni (parčadno–fugasni, mase 43,8 kilograma, eksplozivnim punjenjem mase od 7,80 kilograma), ukupnom masom metka od 78,6 kilograma (sa čaurom i „punim“ barutnim punjenjem), početne brzine projektila na ustima cevi 955 metara u sekundi, maksimalnog dometa……………………………….. 23.000 metara,
– projektil aktivno–reaktivni 3–VOF–22 trenutno–fugasni (parčadno–fugasni, mase 50,5 kilograma, eksplozivnim punjenjem mase od 7,80 kilograma), ukupnom masom metka od 85,3 kilograma (sa čaurom i „punim“ barutnim punjenjem), početne brzine projektila na ustima cevi 935 metara u sekundi, maksimalnog dometa……………………………….. 39.500 metara,
– projektil navođeni 3–OF–38 „Santimetar“ trenutno–fugasni (parčadno–fugasni, mase 49,5 kilograma, eksplozivnim punjenjem mase od 8,50 kilograma), ukupnom masom metka od 84,3 kilograma (sa čaurom i „punim“ barutnim punjenjem), početne brzine projektila na ustima cevi 945 metara u sekundi, maksimalnog dometa uništenja tačkastih ciljeva nepokretnih……………………………….. 12.000 metara,
– projektil navođeni 3–OF–39 „Krasnopolj“ trenutno–fugasni (parčadno–fugasni, mase 50 kilograma, eksplozivnim punjenjem mase od 6,50 kilograma), ukupnom masom metka od 84,8 kilograma (sa čaurom i „punim“ barutnim punjenjem), početne brzine projektila na ustima cevi 945 metara u sekundi, maksimalnog dometa uništenja tačkastih ciljeva nepokretnih i pokretnih……………………………….. 22.000 metara,
– projektil 3VD40/3–D–29 dimni–zapaljivi (mase 44,9 kilograma, eksplozivnim punjenjem „A–IX–2“ mase od 0,186 kilograma, dimnim punjenjem „beli fosfor“ mase od 7 kilograma), ukupnom masom metka od 79,7 kilograma (sa čaurom i „punim“ barutnim punjenjem), početne brzine projektila na ustima cevi 945 metara u sekundi, maksimalnog dometa……………………………….. 23.000 metara,
Sem navedenih projektila razvijeni su, kumulativni projektil za uništavanje neprijateljskih oklopnih borbenih vozila i utvrđenih zgrada i bunkera neposrednim (direktnim) gađanjem i kasetni projektil 3–O–13 sa parčadnom submunicijom, samonavođenom submunicijom za uništavanje tačkastih ciljeva, kao projektili sa submunicijom–ometačima za aktivno i pasivno radioometanje.
Početkom osamdesetih godina razvijeni su i projektili 3–VB–6 sa nuklernim punjenjem male snage (od 0,1 do 2 kilotone), kao i nuklearni projektili male snage: „Romaška“ (ukupne mase projektila 57 kilograma), „Mjata“ (ukupne mase projektila 57 kilograma), „Aspekt–1 do 4“ (ukupne mase projektila 43 kilograma) i „Simbolizam–1 do 4“ (ukupne mase projektila 43 kilograma). Nuklearni projektili male snage su sporazumom između SAD i Rusije zabranjeni, te je njihov razvoj i proizvodnja obustavljena, a zalihe su uništene, a punjenje reciklirana u gorivo za mirnodopsku upotrebu.
Top vučni 2A36M „Giacint–B/Zumbul–B“ 152 mm, je robusno i gabaritno artiljerijsko oružije, ukupne dužine, 12,92 metra (na maršu), a 12,30 metara u borbenom položaju, od čega dužina cevi sa dvostrukom gasnom kočnicom iznosi 8,197 metara. Visina topa je 2,76 metara (na maršu), a na borbenom položaju visina zavisi od elevacije cevi. Sistem oruđa je postavljen na dvoosovinski lafet, čija širina kolotraga iznosi 2,34 metra, alirens 0,475 metara, lafet se oslanja na dva razdvajajuća kraka sa posebnim podlogama i klinovima za stabilizaciju u toku dejstva.
Taktičko tehnički podaci za top vučni 2A36M „Giacint–B/Zumbul–B“ 152 mm:
– Kalibar cevi…………………………………………………………………………….. 152,4 milimetra,
– Maksimalna daljina gađanja sa projektilom 3VOF39/3–OF–29……… 28.500 metara,
– Maksimalna daljina gađanja sa projektilom 3–VOF–22ARS…………… 39.500 metara,
– Maksimalna daljina gađanja……….. zavisi od daljine armiranja upaljača projektila,
– Borbena brzina gađanja………………………………………………….. do 6 projektila u minuti,
– Elavacija cevi (stepeni)……………………………………………………………….. od −20 do +570 ,
– Horizontaln polje dejstva, ugao pomeranja cevi (bez pomeranja lafeta) …………. ±250 ,
– Masa artiljerijskog oruđa…………………………………………………………….. 9.800 kilograma,
– Borbena posluga……………………………………………………………………………. 8 vojnika,
Top se može koristiti u različitim klimatskim uslovima (na temperaturama od −50 °C do +50 °C).
Obzirom na masu i dimenzije artiljerijskog oruđa i količinu i masu borbenog kompleta, potrebna su i adekvatna sredstva za vuču. Za vuču oruđa, prevoz borbenog kompleta municije i posluge, upotrebljavaju se teška vojna vozila visoke prohodnosti (točkaši), KrAZ–255B, KrAZ–260 (6×6), KrAZ–6322 i KamAZ–63501AT „Medved“ ili artiljerijski tegljači (guseničari), AT–T, ATS, ATS–59, AT–S i MT–T. Navedena vučna vozila obezbeđuju visoku prohodnost i vuču artiljerijskih oruđa brzinom do 80 kilometara na čas.
U početnim mesecima specijalne vojne operacije, Vojska RF je zarobila oko 20 artiljerijskih oruđa 2A36 „Giacint–B“ 152 mm od jedinica 26–te samostalne artiljerijske brigade i 44–te samostalne artiljerijske brigade ukrajinskih ZSO, sa nekoliko hiljada projektila za iste. Navedena oruđa i ubojna sredstva su dodeljena jedinicama NM LNR i DNR i uspešno se koriste u borbama, bojevima i operaciji.
Top vučni 2A36M „Giacint–B/Zumbul–B“ 152 mm je u toku izvođenja Specijalne vojne operacije korišten za neutarlisanje i uništavanje neprijateljskih snaga u utvrđenim tačkama, neutralisanje neprijateljske žive sile i borbenih sredstava na maršu (tokom premeštanja, odstupanja ili dovođenja jedinica) kao i u rejonima prikupljanja. Posebna efikasnost oruđa ispoljena je tokom neutralisanja neprijateljskih vatrenih sredstava duboko iza linije fronta (vođenje protivartiljerijske borbe–„kontrabatiranje“), gde je uspešno pariralo sredstvima zapadne proizvodnje u samohodnoj i vučnoj varijanti. Robustnost i žilavost izrade oruđa obezbedila mu je prednost u odnosnu na oruđa „zapadnog porekla“ u naoružanju ukrajinskih ZSO, kako u režimu paljbe, tako i u životnom veku cevi koja je za 30% do 50% veća u odnosu na oruđa „zapadnog porekla“ u samohodnoj i vučnoj varijanti.
Zaključak:
U ovom tekstu prikazali smo osnovnu namenu i karakteristike nekoliko vrsta naoružanja, koja su neprekidno u upotrebi tokom sukoba na istoku ukrajinskog postsovjetskog prostora od 2014. godine. Navedena oruđa koriste sve strane u sukobu.
Tokom trajanja sukoba navedena oružija se upotrebljavaju u svim vremenskim (meteorološkim, hronološkim, opštim) i zemljišnim uslovima, gde su iskazala svoju izuzetnu efikasnost, pouzdanost, jednostavnost za upotrebu (a omogućavaju i jednostavnu i brzu obuku pripadnika jedinica za njihovo korišćenje) i jednostavnost održavanja, što su sve uslovi koje je neophodno da ispuni jedno oružije. Iako su navedena sredstva u upotrebi već 50 i više godina i dalje su nezamenljiva u borbi i uspešno odolevaju pokušajima zamene sofisticiranijim sredstvima, čime su opravdala zamisli svojih konstruktora i proizvođača. Samim tim opravdavaju i svoje mesto i ulogu u okviru faktora oružane borbe i u okviru oblika oružane borbe (efikasnost, pouzdanost jednostavnost u proizvodnji, rukovanju, dejstvu i održavanju).
Iako nisu „zvezde“ medijskih izveštavanja, navedena sredstva zaslužuju da se nađu na čelu svih borbenih oružja, oruđa i sistema koji se koriste u sukobu. Naravno bez obučenih, uvežbanih, motivisanih i pouzdanih pripadnika jedinica koje ih koriste, sredstva bi predstavljala samo gomilu metala.
U dosadašnjim dejstvima, kvalitet (ali i kvantitet) u ljudstvu i materijalnim sredstvima (naoružanju) je na strani Vojske RF, što svakodnevno odslikavaju i rezultati sa bojišta.
Izvor: Srpska analitika
