Na vrhu Avale, gde se sada nalazi Spomenik neznanom junaku, ranije se nalazilo srednjevekovno utvrđenje i drevni grad - Žrnov.
Prema legendi, u gradu je stolovao Porča od Avale. Tamo su pronađeni ostaci keltske kulture i njihovog naselja, Rimljani su na istom mestu imali svoje utvrđenje, uz pomoć kojeg su kontrolisali prilaz Singidunumu, ali i da bi zaštitili svoje rudnike na obroncima Avale.
Naši preci su na tom mestu, u srednjem veku, podigli tvrđavu. Kasnije, 1442. su je osvojili Turci, a onda i dodatno proširili pošto se nalazila na mestu važnom za odbranu, ali je s padom Beograda 1521. Žrnov izgubio svoj strateški značaj.
Kralj Aleksandar Karađorđević je 1934. odlučio da dinamitom poruši ovo utvrđenje i na njegovom mestu podigne Spomenik neznanom junaku, autora Ivana Meštrovića. Razlozi za rušenje nikada nisu u potpunosti razjašnjeni, pa je ostalo nepoznato zašto je Žrnov srušen i šta se sve nalazilo ispod zidina ovog grada.
Ruševine Žrnova dugo su mirovale, sve dok se oktobra 1915. godine na Avali nisu povele žestoke borbe između srpske vojske i nemačko-austrougarskih osvajača.
Srpska vojska se povukla posle velikih gubitaka 17. oktobra. Okupatori su pronašli leš jednog maloletnog vojnika iz Dunavske divizije. Kako navode pojedini izvori, poginuo je od artiljerijskog šrapnela. Nemci su ga sahranili kraj zidina. Na drvenom krstu su napisali: „Ein unbekannter serbischer soldat“, odnosno: „Jedan nepoznati srpski vojnik“. Izgleda da je bio tek mobilizovan, jer oko vrata nije imao ogrlicu sa vojničkim oznakama i pukovskim obeležjima.
Kada su utihnule ratne trube, prestonička štampa je istraživala ko je ovaj dečak-ratnik. Špekulisalo se da ima 15 godina, ali njegovo ime i prezime nikada nije utvrđeno. Na mestu gde je danas jarbol, podignut je spomenik sa krstom (danas se nalazi u Belom Potoku). Međutim, stradalom vojniku nisu se tu kosti smirile.
Par godina kasnije, kralj Aleksandar je odlučio da se glavni Spomenik neznanom junaku, u čast svih boraca za slobodu, mora podići baš na mestu gornjeg grada Žrnova. Od 18-19. aprila 1934. godine u tri odvojene serije eksplozija, uništeni su ostaci Žrnova kako bi se tu moglo zidati remek-delo Ivana Meštrovića.
Radovi na izgradnji su počeli na Vidovdan 1934. godine, četiri meseca pre Aleksandrovog ubistva u Marseju 9. oktobra. Kralj Jugoslavije, u pratnji pet ađutanata došao je na Avalu. Kako navode pojedini istoričari, u ruci je držao srebrni čekić – osnovni simbol alatke kod masona.
Za slobodne zidare (masone) čekić je simbol, pa kada umru, odnosno "odu na daleki istok“, oni "ostave čekić".
Prilikom ceremonije otvaranja gradilišta, na stolu je bila menzura sa uljem, posuda sa vinom i naravno srebrni čekić. Nije bilo žita. Potpisana povelja stavljena je u stakleni tubusu i zajedno sa srebrnim čekićem položena je u temelje. Ovim je Aleksandar potvrdio svoju masonsku pripadnost.
Kritičari navode da je kralj imao opsesiju jugoslovenstvom, koje je simbolizovano u "Karijatidama" – kamenim skulpturama žena u narodnim nošnjama iz šest Banovina kraljevine Jugoslavije.
Izvor: Pravda
