Brojni običaji prate veliki praznik Sveti Sava ili Savindan koji se obeležava 27. januara, a da li ste znali da je među njima i pravljenje pereca? U Banatu je ovaj običaj neizostavan, a evo odakle potiče.
Iz poznate istorijske građe malo je verovatno da su se u srednjovekovnoj Srbiji mesile i jele perece, a još manje da ih je jeo sam Sveti Sava ili da je njima darivao decu, odnosno da su ondašnje domaćice raspolagale tako finim belim brašnom da u znak zahvalnosti umese perece na Svetog Savu, kao što to govore pojedine legende.
Perece su nesumnjivo vrlo star pekarski proizvod čije je poreklo toliko isprepletano legendama i simbolikom da je teško sa sigurnošću reći da li su ih smislili italijanski monasi davne 610. godine ili su za njihovu kreaciju zaslužni nemački, a možda i francuski pekari nešto kasnije.
Najstarija predstava pereca može se videti na jednoj minijaturi u čuvenom srednjovekovnom rukopisu "Hortus Deliciarum" (Vrt uživanja), koji je oko 1185. sastavio Herad od Landberga u Hohenburškoj opatiji u Alzasu (Francuska). Dakle, u vreme kad je kod nas ispisivano i ukrašavano čuveno Miroslavljevo jevanđelje.
U srednjem veku su perece najtešnje povezane s hrišćanskom simbolikom – od ruku sklopljenih u molitvu do tri prazna polja koja formira testo oblikovano u labav čvor, a koja predstavljaju Sveto trojstvo. Samo ime na nemačkom, "pretzl", izvedeno je iz latinskog "bracellus", za narukvicu, ili "bracchiola", za male ruke, ručice. Ova vrsta peciva dominira nemačkom pekarskom tradicijom, a prema predanju, Srbi u Banatu usvojili su je kad su se na to područje, kojim je sve do 1944. dominiralo nemačko stanovništvo, doselili nakon pada srpske srednjovekovne države. Predanje kaže da im je bilo zabranjeno da javno slave krsnu slavu, pa su posredovanjem pereca, koje su navodno odmenile slavski kolač, iako o tom procesu nema nikakvih sačuvanih istorijskih dokaza, našli način da tu tradiciju sačuvaju.
Čini se, ipak, mnogo verovatnijim da im se dopala praksa nemačkog stanovništva da perecama daruju najmlađe za Uskrs, pa su je "pozajmili" i povezali sa sopstvenim verovanjima i običajima. Dodatno je zanimljivo da se s ovim običajem darivanja dece perecama za Svetog Savu, 27. januara, najčešće srećemo u tradiciji banatskih Srba, dok je u Bačkoj i Sremu gotovo nema, baš kao što je nema ni u drugim delovima Srbije, s ove strane Save i Dunava.
Kada se ima u vidu da upravo Srbi tokom ustanka protiv Turaka u Banatu u 16. veku na svojim zastavama nose lik Svetog Save, te da su u znak odmazde upravo zbog ove bune spaljene svetiteljeve mošti na beogradskom Vračaru, onda priča o Svetom Savi i perecama dobija još jednu zanimljivu dimenziju. Kako god, praksa je lepa, a živo dopunjavanje legendi o najslavnijem srpskom svetitelju samo pokazuje koliko je njegov duh prisutan u narodu iz kojeg je potekao.
Izvor: Blic žena
