Svaki put kada pogledam na zvaničnu novinu Srpske patrijaršije „Pravoslavlje“, misli mi odlutaju na dane rane mladosti kada smo kao porodica bili
pretplaćeni na ovj list, koji je u vreme komunističko-ateističke vladavine bio gotovo jedini štampani medij koji nas je informisao o svim dešavanjima unutar Srpske pravoslavne crkve. Sećam se da je jedan od najvećih patrijaraha u istoriji SPC blaženopočivši German, pre više od pet decenija pokrenuo izlaženje listova „Pravoslavlje“, „Svetosavsko zvonce“ i „Teološki pogledi“, koji je bio list za ozbiljna bogoslovska pitanja i brojne aktivnosti u cilju poboljšanja nastave u bogoslovijama.
Nažalost, sa tugom u srcu mogu da konstatujem da je uređivačka politika današnjeg „Pravoslavlja“ takva, da ovaj list kao zvanično glasilo srpske patrijaršije, u pravom smislu reči predstavlja slikovnicu ili reklamnu novinu poglavara Srpske pravoslavne crkve, što čini klasičan primer antropolatrije! Takođe, list je upotpunjen i afirmativnim sadržajima iz života Rimokatoličke crkve? To je učinjeno na takav način, da bi mu na profesionalizmu pozavidela i zvanična Katolička novinska agencija - CNA (Catholic News Agency).
Kao primer navešću samo neke od vesti koje su prenete u poslednjem broju 1374 od 15. juna 2024. godine, i u kojem nas uredništvo lista upoznaje sa činjenicom da je „papa Franjo 5. juna 2024. godine primio stručni štab i igrače hrvatske fudbalske reprezentacije u Vatikanu. Papa je čestitao reprezentaciji Hrvatske na osvojenom trećem mestu na Svetskom prvenstvu u fudbalu 2022. godine u Kataru, i hrvatskom timu poručio da igrajući fudbal imaju čast da predstavljaju svoju naciju....“?
Takođe, srpsko „Pravoslavlje“ prenosi da je „kardinal Manuel Fernandez 22. maja 2024. godine posetio poglavara Koptske crkve Tavadrosa II, u svrhu izglađivanja odnosa jer su egipatski hrišćanski Kopti u martu o.g. oštro reagovali na deklaraciju Fiducia suplicans, koja je postala sporna zbog priznavanja istopolnih brakova.....“?
Takođe, smatramo da bi svako dalje nabrajanje bilo bespredmetno, jer smo uvereni da bi vernici SPC bili neuporedivo više zainteresovani da se na stranicama patrijaršijskog „Pravoslavlja“, upoznaju sa odgovorima na brojna pitanja koja se tiču života Srpske pravoslavne crkve.
Odavno su nam poznati javno izraženi sentimenti patrijarha Porfirija koje gaji prema Zagrebu, Hrvatskoj, Rimokatoličkoj crkvi a posebno rimskom papi, što
predstavlja njegov lični stav za koji smo sigurni da ga deli samo zanemarnjiv broj vernika SPC. U isto vreme, uređivačka politika „Pravoslavlja“ ne treba da prati lične sentimente patrijarha Porfirija, jer je on ipak patrijarh SPC a ne zagrebački Nadbiskup, zar ne?
Kada je reč o pitanjima koja brinu vernike SPC, u prvom redu to se odnosi na skandalozno davanje Tomosa Arhiepiskopu makedonskom i ohridskom Stefanu u
Sabornom hramu Svetog arhangela Mihaila u Beogradu, u kojem piše da SPC kao Majka Crkva u potpunosti priznaje autokefalnost „Makedonskoj pravoslavnoj crkvi – Ohridskoj arhiepiskopiji“, što je dovelo do dodatnog razbijanja jedinstva i sloge u Pravoslavnom svetu. Neke pomesne pravoslavne crkve su novonastalu crkvu priznale sa odrednicom „Makedonska“, druge to nisu učinile, dok je određen broj bio uzdržan. U svakom slučaju najveća šteta je naneta samoj SPC, i to zbog odricanja na jurisdikciju nad jednim svojim značajnim administrativnim delom.
Isto tako, jedan od najuglednijih naših kanonologa, prof. dr Miodrag Petrović je zapisao da je «poznato da je Prespanski sporazum bio preteča Tomosa o autokefaliji. Takođe smo svesni činjenice da je i jedno i drugo nametnula Američka administracija koja za cilj ima razbijanje jedinstva pravoslavnih naroda, što se potvrđuje i posledicama izazvanim Tomosom za ‘Ukrajinsku pravoslavnu crkvu’ od strane samovoljnog carigradskog patrijarha Vartolomeja I“.
Međutim, ono što nam nije jasno, jeste odgovor na pitanje zbog čega se u Tomosu koristi isto ime koje je nametnula i komunističko-ateističko Brozomorska vlast, na crkveno-narodnom saboru posle Drugog sv. rata – tzv. «Makedonska pravoslavna crkva – Ohridska arhiepiskopija»? Povrh svega, episkop bački Irinej Bulović, inače duhovni otac srpskog patrijarha (simptomatično je da ni jedan ni drugi nije završio bogosloviju), komentarišući davanje srpskih crkava i manastira na prostoru Stare Srbije (danas Severne Makedonije) tzv. „Makedonskoj pravoslavnoj crkvi – Ohridskoj arhiepiskopiji“, decembra 2023. godine je rekao za časopis „Pečat“ da mi „nismo ni prodali ni predali već smo ih dali na korišćenje“. Ovako sročeno objašnjenje bi se u pravu ocenilo kao glupiranje i prevara, što je dalo povoda prof. dr Miodragu Petroviću da obavesti grčku javnost o istini i suštini takve izjave. Tim povodom je ugledni grčki list „Pravoslavna štampa“ (Ορθόδοξος Τύπος), broj 2487 od 15.03.2024. godine objavio tekst na naslovnoj strani pod naslovom «Nekanonski proizvod saradnje
crkve i države», uz objašnjenje da onaj koji nešto daje na korišćenje time se ne odriče vlasništva, dok se SPC upravo davanjem Tomosa o autokefaliji javno odrekla vlasništva nad srpskim crkvama i manastirima na prostoru Stare Srbije. Prof. dr Petrović je ukazao da je brzopleto davanje Tomosa MPC-OA dobrodošlo patrijarhu Vartolomeju I kao izgovor da ignoriše postojanje autokefalije SPC. Tim povodom je dodao, da «episkop bački dr Irinej uz pomoć patrijarha Porfirija postupa na sličan način kao i carigradski patrijarh Vartolomej I. Oni takvim tomosima o autokefaliji razbijaju jedinstvo i sabornost Pravoslavne crkve».
To se najbolje vidi iz činjenice da je ubrzo posle uručivanja Tomosa u Sabornom hramu u Beogradu, patrijarh Vartolomej I kanonizovao carigradskog patrijarha Jeremiju I, koji je 1531. godine ukinuo postojanje Pećke patrijaršije u korist Ohridske arhiepiskopije. Ovim je upućena više nego jasna poruka visokostojnicima SPC, pogotovo ako se uzme u obzir činjenica da je patrijarh Jeremija I kupio patrijaraško dostojanstvo za novac, što se u crkvenom jeziku naziva simonija, zbog čega ga je po crkveno kanonskom pravu trebalo lišiti patrijaraškog dostojanstva, a ne kanonizovati sa sveca.
Pored toga, jeresi patrijarh Vartolomej I već duže vreme ne zove SPC svojim imenom, već govori „Pravoslavna crkva Srbije“, čime nedvosmisleno ukazuje da
priznaje njenu autokefalnost samo u državno priznatim granicama Republike Srbije? Gotovo je neverovatno da ovako veliki i važni signali od strane Carigradske crkve nisu primećeni u vrhu SPC, i komentarisani u «Pravoslavlju».
To su pitanja koja interesuju vernike naše crkve, a ne da čitaju zabavne sadržaje plasirane u cilju samopromocije, kao i tekstove o dešavanjima unutar Rimokatoličke crkve. NJih mnogo više interesuju odgovori na brojna ozbiljna i teška pitanja koja stoje pred Srpskom pravoslavnom crkvom, kao što je odluka koju je doneo Sveti arhijerejski sabor na zasedanju od 14. do 20. maja o.g. o uvođenju novih mitropolija i novom titulisanju arhijereja u mitropolijama. Vernici se pitaju zbog čega je to urađeno, s obzirom da ta odluka može imati teške posledice, tj. dovesti do raskola u našoj crkvi.
Svi znamo da termin arhiepiskop ima i značenje poglavara autokefalne crkve, kao što je prvobitno i Sveti Sava nosio to dostojanstvo i bio prvi srpski arhiepiskop. Ta činjenica nam stvara nedoumicu i zebnju da će se današnji mitropoliti zvati i arhiepiskopi, što može, ne daj Bože, u budućnosti neko od njih da od svoje arhiepiskopije stvori novu crkvu i odvoji se od SPC?
Konačno, doneo sam odluku da ovaj tekst napišem, u prvom redu inspirisan rečima Sv. Vladike Nikolaja Velimirovića, koji je rekao da u borbi istine i laži i pravde, biti neutralan znači pomagati zlu. Hristos je kao oštrim mačem podelio ljude u dve grupe, rekavši: „Ko nije samnom, protiv mene je“. Drugim rečima to znači da oni koji nisu ni vrući ni hladni, dakle, neutralni, NJemu su odvratni. Teško je zamisliti hrišćanina koji se u ovakvim okolnostima ponaša neutralno, tj. da stoji po strani i bezčasno posmatra borbu između krstonosaca i krstolomaca.
Sv. Vladika Nikolaj Velimirović svedoči da Srbi od pre oko 100 godina nisu ni približno bili tako obrazovani kao što su današnje generacije. I pored te činjenice, oni se nisu žalili na zlo, već su se borili protiv zla. Sv. Vladika ističe da današnjim generacijama nedostaje junaštva. U tom kontekstu podvlači da su danas ljudi veliko vatrište bez vatre, i konstatuje da je bolji i jedan ugarak koji gori, no hrpa drva u snegu, koja je isto tako hladna, kao i sneg.
Junaštvo je oganj koji pali naše srce i greje našu dušu.
Na kraju, komentarišući profil kakav je danas poprimio nekada ugledni list «Pravoslavlje», smatram da bi s obzirom na okolnosti, danas bilo prikladnije da ponese naziv «Praznoslavlje»!
