Piše: Vlastimir Vujić

Promena zakona

To je bio „crveni alarm“ desno-konzervativnoj vladi premijera Viktora Orbana da 4. aprila, po ubrzanom postupku (rasprava i glasanje održani su istog dana), promeni Zakon o radu inostranih visokih škola i univerziteta u Mađarskoj.

Osnovne pravne odlike novog zakona, koji je izglasalo 123 poslanika vladajuće većine Fides-KDNP, 38 opozicionih predstavnika bilo je protiv, dok poslanici Jobika nisu glasali, sastoje se u tome što će od sada svaka inostrana visokoškolska ustanova (koja izdaje diplome) u Mađarskoj moći da radi samo ako postoji međudržavni ugovor o principijelnoj podršci njenom funkcionisanju, rok za potpisivanje sporazuma je šest meseci od objavljivanja novog mađarskog zakona, a institucija koja ne ispuni uslove iz novog zakona već od 1. januara 2018. godine neće moći da upisuje studente.

Dalji uslov je taj da student, pored visokoškolske obuke u Mađarskoj, nastavnu obuku mora da ima i u državi u kojoj se nalazi sedište dotičnog fakulteta (ili univerziteta). Samo u tom slučaju ustanova može da izdaje dve diplome, mađarsku i diplomu iz matične zemlje u kojoj ima i kampus i akreditaciju (a ne samo akreditaciju). Tu je još jedan novi uslov – posebna radna dozvola za gostujuće profesore koji nisu iz zemalja Evropske unije.

I jedina od 28 kontrolisanih institucija koja se žestoko oglasila bio je univerzitet DŽordža Soroša – CEU – iz Budimpešte. NJegov predsednik-rektor Majkl Ignjatijev rekao je da je novi zakon krajnje diskriminativan, da direktno napada CEU, šteti akademskim slobodama u celoj Evropi, a posebno odnosima Budimpešte i Vašingtona. I Mark Toner, portparol Stejt departmenta, izrazio je veliku zabrinutost SAD zbog promene zakona kojim su inostranim fakultetima i univerzitetima uvedeni novi, ciljani i krajnje opterećujući propisi. „Promene će značajno ugroziti funkcionisanje i nezavisnost Centralnoevropskog univerziteta, a zbog vrlo kratkih rokova (koje je gotovo nemoguće ispuniti), može doći i do zatvaranja CEU u Budimpešti“, rezignirano je izjavio Toner, razočaran što je mađarski premijer Viktor Orban ignorisao vrlo oštru poruku američkog ministarstva spoljnih poslova da se, zbog budućnosti američko-mađarskih odnosa, „kloni svakog zakonodavnog koraka koji bi ugrozio delatnost CEU u njegovoj zemlji“.

I dok premijer Orban podvlači da „u Mađarskoj ni milijarderi nisu iznad zakona“ i da je „prevara – prevara, bilo ko da je počini“ (aludirajući na „univerzitet Đerđa Soroša“ koji izdaje inostrane diplome a sam priznaje da u inostranstvu ne sprovodi obuku studenata, niti ima kampus – što je u suprotnosti sa mađarskom zakonskom regulativom u toj oblasti, jer mađarske univerzitete koji izdaju samo mađarsku diplomu dovodi u neravnopravan položaj), Orban još dodaje da sa CEU-om neće pregovarati „jer još nisu američka vlada“.

„Budućnost Soroševog univerziteta u Mađarskoj isključivo zavisi od potpisivanja međudržavnog bilateralnog ugovora SAD i Mađarske o principijelnoj podršci njegovom funkcionisanju. Nakon parafiranja na red dolazi ispunjavanje jedne po jedne tačke. A do samog ugovora put može biti duži i(li) kraći. Možda ga i ne bude. Prečice nema. Zavisi od pregovora i dogovora dve vlade. Američku vladu povodom ove teme još nismo zvali“, rekao je mađarski premijer 7. aprila u ustaljenom obraćanju naciji (svakog petka to čini) putem Prvog programa mađarskog radija.

Dva dana kasnije, u nedelju, u Budimpešti su održane masovne demonstracije – nekoliko desetina hiljada ljudi protestovalo je za Soroša i protiv zakonskih izmena – sa zahtevom predsedniku Mađarske Janošu Aderu da zakon ne potpiše. On je, međutim, ustanovio da „zakon nije povredio pravo na slobodu studija koje garantuje Deseti član Ustava Mađarske“, pa ga je u ponedeljak, bez obzira na proteste i pritiske, zvanično potpisao.

Dvogodišnja predavanja u dubrovačkom Međuuniverzitetskom centru (pred sam raspad SFRJ) kojima su, pored profesora iz zapadnoevropskih zemalja, učestvovale i njihove kolege s kontinentalnog istoka, 1989. godine „rodila“ su ideju o osnivanju Internacionalnog (privatnog) univerziteta koji bi bio lociran u jednoj od država Varšavskog pakta. Univerzitet je, uz pomoć velike donacije Đerđa (DŽordža) Soroša od 880 miliona američkih dolara (što ga čini jednim od najbogatijih univerziteta u Evropi!), osnovan 1991. godine.

Novi Centralnoevropski univerzitet (CEU) organizovan je s namerom da se oformi „prepoznatljiva“ prosvetna ustanova u regionu Srednje Evrope koja će kroz model tzv. „otvorenog društva“ omogućiti bržu regionalnu saradnju i „buduće lidere“ modelovati po zapadnom obrascu. Univerzitet ima diplomske (master) i postdiplomske (doktorske) studije u sedam disciplina (društvenim, humanističkim i pravnim naukama, javnoj politici, menadžmentu, ekologiji i matematici). Prvo sedište institucije bilo je u Pragu, ali je zbog konflikta s češkom vladom i predsednikom Vaclavom Klausom kampus premešten u Mađarsku.

CEU je u drugoj deceniji postojanja odlučio da svoje aktivnosti s regionalnog nivoa prebaci na globalnu ravan, a fokus je stavio na tzv. države u razvoju. Pogledajte OVDE kako je Tramp popustio Kinezima. Izvor: Pečat